Καρπαθιακοί Σύλλογοι στην Αμερική

Rodiaki NewsRoom

Γράφει o Μανώλης Κασσώτης

Εκτός των Παν-Καρπαθιακών, υπάρχουν δεκάδες τοπικοί σύλλογοι, απ’ όλα τα χωριά της Καρπάθου, που ασχολούνται με τα προβλήματα του χωριού τους και τα μέλη της Καρπαθιακής παροικίας που κατάγονται από το ίδιο χωριό. Όταν πρόκειται για Καρπαθιακά, Δωδεκανησιακά και Εθνικά θέματα, οι τοπικοί σύλλογοι συνεργάζονται με την Καρπαθιακή Ομοσπονδία, το Παγκαρπαθιακό Ίδρυμα και την ΚΕΠΑ κι επειδή τα μέλη τους βρίσκονται σε άμεση και προσωπική επαφή μεταξύ τους, μπορούν πιο εύκολα να κινητοποιήσουν το Καρπάθικο δυναμικό και να δράσουν αποτελεσματικά.

Η ζωή των τοπικών συλλόγων είναι όπως και η ζωή κάθε ζωντανού οργανισμού: ορισμένοι σύλλογοι δημιουργούνται και μετά από λίγο χάνονται κι είναι σαν να μην υπήρξαν ποτέ. Άλλοι παρουσιάζουν – γρήγορα – σημάδια «κόπωσης» και παραμένουν ανενεργοί, ενώ κάποιοι – και μετά από δεκαετίες ζωής – εμφανίζονται δραστήριοι και αποτελεσματικοί, αφοσιωμένοι στους σκοπούς για τους οποίους δημιουργήθηκαν. Επειδή για περισσότερα χωριά υπάρχουν περισσότεροι του ενός σύλλογοι, επιλέχθηκε να ομαδοποιηθούν κατά χωριά.

Απέρι
Μέχρι το 1892 στο Απέρι έδρευαν οι πολιτικές Αρχές της Καρπάθου και μέχρι σήμερα θεωρείται η πνευματική πρωτεύουσα του νησιού. Η προνομιακή αυτή θέση του Απερίου είναι συνδεδεμένη με τη συλλογική πρωτοπορία των Απεριτών. Από ενωρίς οι Απερίτες πρωτοστάτησαν σ’ όλες τις συλλογικές δραστηριότητες των Καρπαθίων: «Άγιος Βασίλειος» Αϊδινίου (1890), «Ομόνοια» Σουδάν (1907), «Πρόοδος» Αιθιοπίας (1911 ή 1916), «Χρυσόστομος» Αμερικής (1914) και «Τρεις Ιεράρχες» Απερίου (1916). Με αυτές τις προϋποθέσεις ήταν φυσικό οι Απερίτες, που ήταν οι πολυπληθέστεροι μεταξύ των Καρπαθίων της Αμερικής, να ιδρύσουν τον πρώτο τοπικό Καρπαθιακό σύλλογο στις Ηνωμένες Πολιτείες που στη συνέχεια αναδείχθηκε σε ένα από τους πιο δραστήριους ομογενειακούς συλλόγους.

Σχολείο
Ο σεισμός του 1923 που έπληξε την Κάρπαθο κατάστρεψε και σχολείο του Απερίου, και τον επόμενο χρόνο ο τότε δήμος Απερίου ανέλαβε την ανέγερση σχολικού κτηρίου, του σημερινού γυμνασιακού κτηρίου, με συνεισφορές και φορολογίες των Απεριτών. Επειδή τα χρήματα τελείωσαν πριν αποπερατωθεί το έργο, ο δήμος απευθύνθηκε στους απανταχού Απερίτες, ζητώντας τη βοήθειά τους.

Τα γράμματα που έφθαναν από την Κάρπαθο στην Αμερική, από τον δήμο και πολλούς συγγενείς τους, προβλημάτισαν και συγκίνησαν τους Απερίτες της Αμερικής που αισθάνονταν και δική τους υποχρέωση να βοηθήσουν τους άστεγους μαθητές, παιδιά, αδέλφια, εγγόνια και στενούς τους συγγενείς.

Στις 15 Νοεμβρίου 1929, με πρωτοβουλία του Πολυχρόνη Βασιλάκη και Ανδρέα Λεντή, δημιουργήθηκε Ερανική Επιτροπή από τους Πολυχρόνη Βασιλάκη, Ανδρέα Λεντή, Πολυχρόνη Παπαδάκη, Εμμανουήλ Παπαγεωργίου, Εμμανουήλ Γεωργιάδη, Νικόλαο Καρακατσάνη και Λάμπρο Σταματιάδη, με σκοπό τη συγκέντρωση χρημάτων για την αποπεράτωση του σχολικού κτηρίου στο Απέρι.

Η Επιτροπή οργάνωσε υποεπιτροπές, σε όλη την Αμερική, όπου υπήρχαν Απερίτες, και παρά την ανεργία και την οικονομική κρίση που επικρατούσε τότε στην Αμερική, συγκεντρώθηκαν, από εισφορές 100 περίπου κυρίως Απεριτών, $4.000, που ισοδυναμούσαν με 800 χρυσές λίρες.

Παρά το καλό αποτέλεσμα, το ποσό δεν ήταν αρκετό για να τελειώσει το έργο και η Επιτροπή απευθύνθηκε στην ΚΕΠΑ, ζητώντας να βοηθήσει, αφού άλλωστε στις τελευταίες τάξεις του σχολείου του Απερίου φοιτούσαν μαθητές από όλα τα χωριά της Καρπάθου. Η πρόταση δεν έγινε δεκτή γιατί το έργο δεν θεωρείτο Παγκαρπαθιακό.
Επειδή, λόγω της οικονομικής κρίσης, δεν μπορούσε να αποδώσει ένας δεύτερος έρανος, κατόπιν πρωτοβουλίας του Ανδρέα Διακονή και Λάμπρου Σταματιάδη, συνήλθαν ορισμένοι Απερίτες στο σπίτι του Ηλία Βασιλάκη για να αποφασίσουν περί του πρακτέου.

«Ομόνοια»
Εκεί, Οκτώβριο του 1932, στο σπίτι του Βασιλάκη στο Brooklyn, οι συγκεντρωθέντες αποφάσισαν την ίδρυση της Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας Απεριτών Καρπάθου η «Ομόνοια», με έδρα τη Νέα Υόρκη και κύριο σκοπό την αποπεράτωση του σχολικού κτηρίου.

Σύντομα και μετά από τη σχετική διαδικασία εκλέχτηκε το πρώτο Δ.Σ.: πρόεδρος Πολυχρόνης Παπαδάκης, αντιπρόεδρος Ηλίας Παπαγεωργίου, γεν. γραμματέας Εμμανουήλ Γεωργιάδης, ειδ. γραμματέας Νικόλαος Καρακατσάνης, ταμίας Ηλίας Βασιλάκης, εισπράκτορας Ανδρέας Λεντής, σύμβουλοι: Κωστής Φράγκος, Ανδρέας Διακονής, Λάμπρος Σταματιάδης, Νικόλαος Νισύριος και Δημήτριος Παναγιώτου.

Αμέσως, το Δ.Σ. άρχισε την εγγραφή μελών από τη Νέα Υόρκη, οργάνωσε τμήματα στο Wheeling, Connecticut, Oakmont και Pittsburgh και διόρισε αντιπροσώπους όπου υπήρχαν Απερίτες, στο San Francisco, Chicago, Detroit, Ohio, Canonsburg, New Castle, Oakland και Logan και μέσα σ’ ένα χρόνο όλοι σχεδόν οι Απερίτες της Αμερικής έγιναν μέλη του Συλλόγου.

Η μηνιαία συνδρομή ορίστηκε σε ένα δολάριο, αρκετά υψηλή, λόγω της οικονομικής κρίσης (Ένα δολάριο ήταν το μεροκάματο για όσους μπορούσαν να βρουν δουλειά και δώδεκα δολάρια τον χρόνο ισοδυναμούσαν με δυόμισι χρυσές λίρες). Με όλους τους Απερίτες ενωμένους στο πλευρό του Δ.Σ., συγκεντρώθηκε το απαιτούμενο ποσό και αποπερατώθηκε το σχολικό κτήριο.

Γυναικεία Στοά
Μέσα από την «Ομόνοια», με πρωτοβουλία της Μαριγώς Σταματιάδη και Μαριγώς Παπαγεωργίου, γεννήθηκε η Γυναικεία Στοά Ομονοίας η «Κυρά Παναγιά». Στις 26 Ιουνίου 1942, μετά από σχετική πρόσκληση, συνήλθαν οι Απερίτισσες στο Brooklyn και όρισαν εκτελεστική επιτροπή αποτελούμενη από τις Μαριγώ Σταματιάδη, Μαριγώ Παπαγεωργίου και Ειρήνη Λεντή.

Εκτός από το τμήμα της Νέας Υόρκης, οργάνωσαν τμήματα στο Wheeling με διοργανώτρια την Ελένη Σαρρή και στο Chicago με διοργανώτριες τις Θεοδώρα Μικροπαντρεμένου, Καλλιόπη Λιοντάκη, Ευσεβία Διαβάκη, Μαρία Διαλάνη και Σταματίνα Συμιακοπούλου. Η «Κυρά Παναγιά» συνέδραμε και συμπλήρωσε το έργο της «Ομόνοιας» με εκδηλώσεις στην Αμερική και με κοινωφελή έργα στο Απέρι. Το 1970, στο New Jersey, η «Κυρά Παναγιά» αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητος σύλλογος, αλλά όταν η «Ομόνοια» μετετράπη από ανδρικό σε σύλλογο ανδρών και γυναικών, η «Κυρά Παναγιά» συγχωνεύτηκε στην «Ομόνοια».
Το 1981 προτού η «Κυρά Παναγιά» ενωθεί στην «Ομόνοια», πρόσφερε $3.000 στο έρανο του Μητροπολίτη Νεκταρίου όταν επισκέφθηκε την Αμερική.

Έργα και πάλι έργα
Εκτός από το Γυμνασιακό κτήριο που σήμερα στεγάζει το Λύκειο, η «Ομόνοια» βοήθησε το Απέρι και γενικά την Κάρπαθο και με άλλα έργα που αφορούσαν την εκπαίδευση: ευρύχωρο κτήριο Δημοτικού Σχολείου και διώροφο κτήριο για τη στέγαση του Γυμνασίου και του Γυμναστηρίου.

Επίσης, κατασκεύασε εξ ολοκλήρου το νέο κοιμητήριο Απερίου, προσέφερε σημαντικά ποσά για την κατασκευή και εξοπλισμό των εκκλησιαστικών μεγάρων του Μητροπολιτικού ναού και του Αγίου Ιωάννου και για την ανοικοδόμηση και συντήρηση μοναστηριών. Διάνοιξε ή πρόσφερε σημαντικά ποσά δια τη διάνοιξη δρόμων προς Μερτώνα, Κατώδιο, Κυρά Παναγιά, Αχάτα και Άγιο Γεώργιο στις Βάσσες.

Βοήθησε για την ύδρευση, αποχέτευση, και άρδευση του Απερίου και των εξοχών του. Κατασκεύασε το γήπεδο του «Πρωτέα», με όλες τις υποδομές και υπηρεσίες που χρειάζεται ένας αγωνιστικός χώρος. Ο κατάλογος περιλαμβάνει δεκάδες άλλα κοινωφελή και φιλανθρωπικά έργα, με τα οποία η «Ομόνοια» προίκισε το Απέρι.

Εξίσου σημαντικό υπήρξε το εθνικό έργο της «Ομόνοιας». Μέσω της Δωδεκανησιακής Νεολαίας και του Εθνικού Δωδεκανησιακού Συμβουλίου συμμετέσχε στον αγώνα για την απελευθέρωση και ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα και στις 24 Οκτωβρίου 1943 συμμετείχε στο Παν-Δωδεκανησιακό Συνέδριο της Νέας Υόρκης.

Επίσης συμπαραστάθηκε ηθικά σε όλους τους Καρπάθιους – και στις οικογένειές τους – που υπηρέτησαν στις Αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις και βοήθησε τον κοινό Συμμαχικό αγώνα με την αγορά War Bonds και δωρεές στο Greek War Relief Fund και στο Red Cross. Το 1972 η «Ομόνοια» έγινε μέλος της Καρπαθιακής Ομοσπονδίας και αργότερα πρόσφερε $10.000 και έγινε μέλος του Παγκαρπαθιακού Ιδρύματος, όπου η προσφορά της για το «Καρπάθικο Σπίτι» έφτασε σε $25,000.

Πολιτισμός
Μεγάλο ενδιαφέρον έδειξε η «Ομόνοια» για τα Καρπαθιακά έθιμα και την διατήρηση της Καρπαθιακής πολιτισμικής κληρονομιάς στην Αμερική. Κατά διαστήματα, οργανώνει γλέντια και τα παραδοσιακά πανηγύρια της Ζωοδόχου Πηγής, του Αγίου Χαραλάμπους, του αποκριάτικου «πιπεριού», τις «γήλες» την Κυριακή της Ορθοδοξίας και του «Κάτσουνα».

Επίσης, γιορτάζει τα Χριστούγεννα και τη Βασιλόπιτα, με τον Αϊ Βασίλη και δώρα για τα παιδιά. Τα τελευταία χρόνια, πολλοί Απερίτες έρχονται από την Ελλάδα στην Αμερική για να ψωνίσουν και να παρευρεθούν στην Χριστουγεννιάτικη εορτή της «Ομόνοιας».

Με τον χορό και το τραγούδι, η «Ομόνοια» προσπαθεί να φέρει τη νέα γενεά κοντά στην Καρπαθιακή παράδοση. Μια φορά την εβδομάδα μαθαίνει σε περισσότερα από 50 παιδιά και νέους τα παραδοσιακά τραγούδια και χορούς της Καρπάθου. Πολλά παιδιά, που παίρνουν μέρος στις πολιτιστικές εκδηλώσεις που γίνονται το καλοκαίρι στο Απέρι, είναι γεννημένα, μεγαλωμένα και αναθρεμμένα στην Αμερική!

Για 20 χρόνια, από το 1943 μέχρι το 1962, ο Σύλλογος εξέδιδε το μηνιαίο «Δελτίο της Ομόνοιας», με πρωτοβουλία του Νικολάου Παναγιώτου. Μετά την επιστροφή του στην Κάρπαθο, το έργο συνέχισε ο Γεώργιος Χατζηδημητρίου. Χαρακτηριστικό του Δελτίου ήταν ο πατριωτικός του παλμός και η αγάπη για το Απέρι. Κυκλοφορούσε στην Αμερική, στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες του κόσμου, μεταξύ Απεριτών και άλλων Καρπαθίων.

Περιείχε άρθρα, συλλογικά, κοινωνικά και γενικού ενδιαφέροντος νέα, από τις παροικίες, την Κάρπαθο και άλλες χώρες του κόσμου. Παράλληλα με το Δελτίο, η «Ομόνοια» εξέδωσε δεκάδες λευκώματα με πλούσιο ιστορικό και κοινωνικό περιεχόμενο. Το Δελτίο και τα λευκώματα της «Ομόνοιας» αποτελούν ανεξάντλητη πηγή πληροφοριών για τους μελετητές της Καρπαθιακής παροικίας στην Αμερική.

Αναγνώριση
Το Ελληνικό Κράτος αναγνώρισε την εθνική προσφορά της «Ομόνοιας» στην Αμερική και στο γενέθλιο χωριό της. Ο Βασιλιάς Παύλος, μετά από πρόταση του Εθνικού Ιδρύματος, απένειμε δίπλωμα και Βασιλικό Βραβείο στην «Ομόνοια» και δίπλωμα, μετά του Βασιλικού Ευσήμου, στη Γυναικεία Στοά. Επίσης, η Ακαδημία Αθηνών βράβευσε την «Ομόνοια», στα 50 χρόνια της, για την εθνική προσφορά της.