Καρπαθιακοί Σύλλογοι στην Αμερική (Πηγάδια)
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΚΕ 530 ΦΟΡΕΣ
Του
Mανώλη Κασσώτη
«Η ίδρυση ενός σχολικού κτηρίου κατεδαφίζει δέκα φυλακές».
Με αυτή τη φράση αφιέρωσε το βιβλίο πρακτικών ο γραμματέας της Ερανικής Επιτροπής, Μανώλης Ν. Λάμπρος, για την οικοδόμηση σχολικού κτηρίου στα Πηγάδια.
Ήταν 10 Ιουνίου 1945 στο Aldine Restaurant στο Brooklyn, ιδιοκτησίας Κυριάκου Καραξή που, μετά από πρόσκληση των Κυριάκου Καραξή, Μανώλη Λάμπρου και Γιάννη Δρακομανώλη, βρέθηκαν οι Πηγαδιώτες της Αμερικής για να προσπαθήσουν να λύσουν ορισμένα Πηγαδιώτικα προβλήματα.
Οι συλλογικές δραστηριότητες των Πηγαδιωτών της Αμερικής άργησαν να εκδηλωθούν, επειδή οι Πηγαδιώτες στην Αμερική ήταν λίγοι και σκορπισμένοι σε διάφορες πολιτείες. Τα Πηγάδια, πρωτεύουσα της Καρπάθου και κυριότερα το λιμάνι της, συγκέντρωνε αρκετούς κατοίκους από τ’ άλλα χωριά (οι ευκαιρίες για εργασία ήταν περισσότερες στα Πηγάδια κι έτσι ευνοήθηκε η εσωτερική μετανάστευση). Οι κάτοικοι των Πηγαδίων ανήκαν σε δυο κατηγορίες: σ’ εκείνους που αισθάνονταν τα Πηγάδια δικό τους χωριό και σ’ εκείνους που ενώ διέμεναν στα Πηγάδια, αλλά συναισθηματικά ανήκαν στα χωριά από τα οποία προέρχονταν. Αυτοί οι νέοι Πηγαδιώτες, όταν έφθαναν στην Αμερική, εγγράφονταν στους Συλλόγους του χωριού της καταγωγής τους. Επίσης, η ΚΕΠΑ που δρούσε στην Αμερική και ειδικά το τμήμα «Έσπερος» της Νέας Υόρκης, κάλυπτε τους Πηγαδιώτες ως προς τα συλλογικά.
Σχολείο
Η ανάγκη για μια πιο στενή συνεργασία μεταξύ των Πηγαδιωτών φάνηκε, όταν τους μπήκε η ιδέα να λύσουν ένα από τα σπουδαιότερα προβλήματα του χωριού τους: την οικοδόμηση Δημοτικού Σχολείου. Απ’ αυτή τη συγκέντρωση βγήκε Ερανική Επιτροπή: πρόεδρος Κυριάκος Κ. Καραξής, γραμματέας Μανώλης Ν. Λάμπρος, ταμίας Ιωάννης Γ. Δρακομανώλης, μέλη: Ματθαίος Γ. Δρακομανώλης, Ανδρέας Πρωτόπαπας, Μιχαήλ Τσαγκαράκης, Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης και Γεώργιος Φουντής.
Σε συνεδρίαση της 3ης Οκτωβρίου 1945 αποφασίστηκε να γίνει χοροεσπερίδα στις 10 Μαρτίου 1946 και τα κέρδη να δοθούν στην Ερανική Επιτροπή. Η Επιτροπή συνέχισε με μεθοδικότητα τις προσπάθειες για τη συγκέντρωση χρημάτων, πάντα αρχίζοντας από τις γενναιόδωρες καταβολές των ίδιων των μελών. Στα πλαίσια των προσπαθειών της, για τον παραπάνω σκοπό, ήταν και ο έρανος που διενεργήθηκε σε σχεδόν ολόκληρη την Αμερική με απόλυτη επιτυχία. Γεγονός που απέδειξε πόσο ορθές ήταν οι αποφάσεις της Επιτροπής και με πόση συνέπεια και αυταπάρνηση υλοποιούνταν.
Στις 22 Νοεμβρίου 1945, η Επιτροπή αναδιοργανώθηκε: πρόεδρος Κυριάκος Κ. Καραξής, γραμματέας Μανώλης Λάμπρος, ταμίας Ιωάννης Δρακομανώλης, μέλη: Ματθαίος Δρακομανώλης, Πολυχρόνης Παπαδάκης, Γεώργιος Φουντής και Νίκος Μπρουσιανός. Τελικά, συγκεντρώθηκαν $5.040 που ισοδυναμούσαν με 500 χρυσές λίρες. Τα $1,231 προήλθαν από τα έσοδα της χοροεσπερίδας και τα υπόλοιπα από γενναιόδωρες εισφορές 100 περίπου Καρπαθίων από όλα τα χωριά της Καρπάθου.
Οι μαθητές προσεύχονται
Σε έκκληση της Επιτροπής προς το τμήμα «Έσπερος» της ΚΕΠΑ αναφέρονταν τα παρακάτω: «Περισσότεροι από 160 μαθητές και μαθήτριες, οι οποίοι δεν είναι ξένοι αλλά συγγενείς όλων μας, διδάσκονται μέσα σε ανθυγιεινά και ετοιμόρροπα κτήρια. Την 23η Οκτωβρίου 1945, όταν άκουσαν ότι διενεργείται έρανος υπέρ του σχολικού κτηρίου, γενομένης δοξολογίας, ο μαθητικός κόσμος γονυπέτησε και εδεήθησαν υπέρ της υγείας και ευημερίας των εν Αμερική Καρπαθίων.
Ας μην μας αφήσει λοιπόν ασυγκίνητους η δέηση των αθώων αυτών πλασμάτων και ας συνεισφέρουμε εις τον έρανο του οποίου ο σκοπός είναι ιερότατος. Δια πρώτη φορά, τα μαρτυρικά Πηγάδια (τα Πηγάδια είχαν υποστεί μεγάλες καταστροφές κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου) ζητούν τη βοήθειά σας και ελπίζουμε να τύχει της υποστήριξής σας».
Τον Δεκέμβρη του 1945, κατά το διάστημα της Αγγλικής Κατοχής, κατόπιν ενεργειών της Επιτροπής και του δήμου Πηγαδίων, δόθηκε το κτήριο «Κονάκι» για σχολείο. Με έξοδα της Επιτροπής έγιναν ορισμένες μεταρρυθμίσεις στο «Κονάκι» που λειτούργησε ως Δημοτικό Σχολείο μέχρι το 1966 που κτίστηκε το καινούργιο.
Όλες οι προσπάθειες της Επιτροπής πήγαζαν από την επιθυμία, η νέα γενιά να φοιτήσει σ’ ένα κανονικό σχολείο και όχι στο παλιό «κελί» της Βαγγελίστρας. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από τον λόγο που έβγαλε ο Μανώλης Λάμπρος στη χοροεσπερίδα της 10ης Μαρτίου 1946: «...Δεν ξεχνώ τα σχολικά μου χρόνια, που ως σχολικό κτήριο είχαμε ένα μικρό σπιτάκι δίπλα από την εκκλησία με μια πόρτα δίχως τζάμια και με ένα παράθυρο. Όταν έβρεχε, γέμιζε νερά από το δώμα και την αυλή και όταν έκανε κρύο ζαρώναμε σαν τα σκυλάκια. Όταν ήταν ζέστες, υποφέραμε από ασφυξία, διότι ο δάσκαλος είχε πάντοτε την πόρτα κλειστή φοβούμενος μη του φύγουμε όταν μας έδερν...».
«Ποσειδών»
Τον Μάρτη του 1949, μπαίνει στην Επιτροπή ο νεοφερμένος Κώστας Λαμπρίδης και ένα νέο κεφάλαιο ενεργητικότητας στα συλλογικά των Πηγαδιωτών της Αμερικής αρχίζει. Ο Κώστας Λαμπρίδης έγινε η ψυχή της Πηγαδιώτικης συλλογικής δράσης στα επόμενα 18 χρόνια. Στις 2 Οκτωβρίου 1953, οι Εμμ. Λάμπρος, Ιωάννης και Ματθαίος Δρακομανώλης, Γεώργιος Χατζηπαναγιώτης, Κώστας Λαμπρίδης, Στέφανος Πρίνος, Μηνάς Σκευοφύλακας και Μιχαήλ Χιωτάκης έκαμαν αίτηση και ο Σύλλογος αναγνωρίστηκε επίσημα από την πολιτεία της Νέας Υόρκης, υπό την επωνυμία “Poseidon Benevolent Society of Karpathos”.
Στις 14 Ιανουαρίου 1954, συνέρχεται η Γ.Σ. στο Apollo Restaurant στο Brooklyn, ιδιοκτησία Ιωάννη Δρακομανώλη, και εξέλεξε το πρώτο Δ.Σ.: πρόεδρος Γεώργιος Χατζηπαναγιώτης, αντιπρόεδρος Στέφανος Πρίνος, γεν. γραμματέας Μιχαήλ Χιωτάκης, ταμίας Κώστας Λαμπρίδης, σύμβουλοι: Ιωάννης και Ματθαίος Δρακομανώλης, Εμμανουήλ Λάμπρος και Μηνάς Σκευοφύλακας.
Το 1960, με πρωτοβουλία του Κώστα Λαμπρίδη, ορίζεται «Αθλητική Επιτροπή», που συγκέντρωσε το ποσό των $2.000, με το οποίο αγοράστηκε το οικόπεδο και με άλλα έξοδα του Συλλόγου αποπερατώθηκε το Δημοτικό Γυμναστήριο Καρπάθου στα Πηγάδια. Αργότερα, μέσα στο Γυμναστήριο κτίστηκε το σημερινό σχολικό συγκρότημα. Επίσης, ο Σύλλογος χρηματοδότησε την κατασκευή του νέου Σιντριβανιού και της Παιδικής χαράς, που υπήρχε μέσα στον πρώην ανθόκηπο.
Εκκλησίες
Το 1970 ο οδοντίατρος Κωνσταντίνος Λειβαδιώτης ήρθε στην Αμερική και έκαμε έρανο μεταξύ των Πηγαδιωτών, συγκεντρώνοντας $8.000, με σκοπό την οικοδόμηση του υπόστεγου της Βαγγελίστρας. Για τον ίδιο σκοπό, ο Σύλλογος πρόσφερε άλλες $21.000 για την ολοκλήρωση του έργου.
Το 1986 ο Σύλλογος ανέλαβε τη χρηματοδότηση του Τέμπλου της νέας Βαγγελίστρας με το ποσό των $42.000 και διεξήγαγε έρανο, – για το κτίσιμο της νέας εκκλησίας – που απέδωσε $150.000. Επίσης, συνέβαλε στην αγορά του οικοπέδου που κτίστηκαν οι Άγιοι Απόστολοι και με χιλιάδες δολάρια βοήθησε για την αγιογράφηση και για άλλες ανάγκες της εκκλησίας. Ο Σύλλογος πρόσφερε $5.000 στον έρανο του Μητροπολίτη Νεκταρίου και βοήθησε με το ποσό των $10.000 για την κεράμωση του Αγίου Νικολάου και του Πανορμίτη.
Παράλληλα, ο Σύλλογος έστρεψε το ενδιαφέρον του στα Παν-Καρπαθιακά και εθνικά θέματα. Με δική του πρωτοβουλία και με τη συνεργασία των άλλων Καρπαθιακών Συλλόγων ιδρύθηκε η Καρπαθιακή Ομοσπονδία. Ο «Ποσειδών» ήταν ο πρώτος Καρπαθιακός Σύλλογος που πρόσφερε $10.000 και έγινε μέλος του Παγκαρπαθιακού Ιδρύματος, στη συνέχεια, η προσφορά του έφτασε σε $22,500 για το «Καρπάθικο Σπίτι». Το 1974, μετά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, ο «Ποσειδών» βοήθησε τους δεινοπαθούντες αδελφούς Κυπρίους, με το ποσό των $2.000, χρηματοδότησε λεωφορεία για τη μεταφορά διαδηλωτών στην αμερικανική πρωτεύουσα και έστειλε εκατοντάδες τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας σε Αμερικανούς γερουσιαστές και βουλευτές. Επίσης, υπήρξε από τα πρώτα Δωδεκανησιακά σωματεία που έγινε μέλος στο αναδιοργανωθέν Εθνικό Δωδεκανησιακό Συμβούλιο Αμερικής το 1975.
Πολιτισμός
Ο «Ποσειδώνας» ενδιαφέρθηκε για πολιτισμικά και μορφωτικά θέματα, βοήθησε οικονομικά την «Εταιρεία Καρπαθιακών Μελετών» και την έκδοση «Προϊστορική Κάρπαθος» του αρχαιολόγου καθηγητή Μανώλη Μελά. Το 1991 εξέδωσε το μνημειώδες λεύκωμα “Potideion Heritage” που βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Χορήγησε υποτροφίες και συνέβαλε στη μόρφωση δυο ορφανών παιδιών στην Ελλάδα. Το 1985, ο «Ποσειδών» ξεκίνησε το πρόγραμμα υποτροφιών στην Αμερική, το οποίο παρεχώρησε στην Καρπαθιακή Ομοσπονδία που το συνεχίζει το Παγκαρπαθιακό Ίδρυμα.
Το 1971, ο «Ποσειδώνας» απένειμε το «Ποσειδώνιο Χρυσό Μετάλλιο» στους Κυριάκο Καραξή, Εμμανουήλ Λάμπρο και Ιωάννη Δρακομανώλη, δείχνοντας την ευγνωμοσύνη των Πηγαδιωτών σ’ αυτούς που έβαλαν τα θεμέλια της Πηγαδιώτικης συλλογικής δράσης στην Αμερική. Το 1980 τιμήθηκαν οι παλαίμαχοι Ματθαίος Δρακομανώλης και Κώστας Λαμπρίδης, με αναμνηστική πλακέτα, σε αναγνώριση της πολύχρονης υπηρεσίας τους στον Σύλλογο. Επίσης το 1995, όταν ο Σύλλογος γιόρταζε 50 χρόνια από την ίδρυση της Ερανικής Επιτροπής, τίμησε τους Μανώλη Κασσώτη και Χαράλαμπο Μαλαξό και τον ίδιο χρόνο, πραγματοποίησε προσκύνημα στην Κάρπαθο στη γιορτή της Βαγγελίστρας.