Σ. Ντάλης: Με τη δική της άμυνα για να υπερασπιστεί τον εαυτό της

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο
Σωτήρης Ντάλης*

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βιώνει μια από τις πιο κρίσιμες στιγμές για την ασφάλειά της και προχωρά στην υιοθέτηση ενός αμυντικού σχεδίου που περιλαμβάνει μεγάλη αύξηση αμυντικών δαπανών για τον επανεξοπλισμό της, ώστε να μπορέσει να υπερασπιστεί, τόσο την Ουκρανία όσο και τον εαυτό της. Η τελευταία Σύνοδος κορυφής της Ε.Ε. αποφάσισε, «η Ευρώπη να γίνει πιο κυρίαρχη, πιο υπεύθυνη για τη δική της άμυνα και καλύτερα εξοπλισμένη».

Την Τετάρτη, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ, Κάγια Κάλας και ο επίτροπος για θέματα Άμυνας Άντριους Κουμπίλιους, παρουσίασαν την πολυανεμενόμενη «Λευκή Βίβλο για την Ευρωπαϊκή Άμυνα», ένα σχέδιο επανεξοπλισμού της Ευρώπης, που η Επιτροπή ονομάζει «Ευρωπαϊκή Αμυντική Ετοιμότητα 2030» και στοχεύει να έχει η Ευρώπη μέχρι το 2030 μια ισχυρή αμυντική στάση και έναν «αξιόπιστο αποτρεπτικό» μηχανισμό.
Με τέσσερις προτεραιότητες έως το 2030 θα προχωρήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Με αύξηση των αμυντικών δαπανών, με «μεγάλης κλίμακας, πανευρωπαϊκή συνεργασία» για την αντιμετώπιση των κενών σε τομείς προτεραιότητας, με ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανικής βάσης της Ευρώπης και τέλος με στρατηγική προτεραιότητα για την ευρωπαϊκή άμυνα στην Ουκρανία.

Αναγνωρίζεται ότι «οι προκλήσεις ασφαλείας έχουν συχνά παγκόσμιες επιπτώσεις, απαιτώντας διεθνή συνεργασία» και ότι «ο πλήρους κλίμακας πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει ευρείας κλίμακας αντίκτυπο πέρα από την Ευρώπη». Και ως εκ τούτου, μέσω της Λευκής Βίβλου, στην παράγραφο «ενισχυμένη ασφάλεια μέσω συνεργασιών», η Επιτροπή αφήνει ανοικτή την πόρτα σε συνεργασίες με τρίτες χώρες που θεωρούνται εν δυνάμει εταίροι, όπως η Μεγάλη Βρετανία, ο Καναδάς, η Νορβηγία και βεβαίως η Τουρκία υπό την προϋπόθεση του σεβασμού των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Απριλίου του 2024 που κάνουν λόγο για εποικοδομητική δέσμευση της Τουρκίας.

Βέβαια, η φυλάκιση του δημάρχου Κωνσταντινούπολής Ιμάμογλου μόνο ως εποικοδομητική δεν θα αξιολογηθεί. Μια μέρα πιο πριν στο Βερολίνο, στην τελευταία συνεδρίασή της, η γερμανική Βουλή προχώρησε σε μια ιστορική απόφαση. Ενέκρινε ένα γιγαντιαίο πακέτο για τις αμυντικές δαπάνες και τις επενδύσεις στις υποδομές στη Γερμανία, παρακάμπτοντας το συνταγματικά κατοχυρωμένο φρένο χρέους».

Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του υπουργού άμυνας Πιστόριους πως, «η αντιμετώπιση της απειλής έχει προτεραιότητα σε σχέση με τη δημοσιονομική κατάσταση», καθώς η Ρωσία συνιστά «αστάθμητη απειλή». Για τον μελλοντικό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς, η έγκριση του πακέτου ενός τρισεκατομμυρίου για την άμυνα και τις υποδομές είναι καθοριστική κίνηση, προκειμένου «η Γερμανία και η Ευρώπη να είναι σε θέση να υπερασπιστούν τον εαυτό τους».

Η απόφαση της Μπούντεστανγκ είναι «το πρώτο σημαντικό βήμα προς μια μεγάλη, ευρωπαϊκή, αμυντική ένωση. Αυτή η Αμυντική Ένωση θα είναι στη λογική της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας των 44 ευρωπαϊκών κρατών (εκτός Ρωσίας και Λευκορωσίας) που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του προέδρου Μακρόν τον Οκτώβριο του 2022 και στοχεύει σε έναν συντεταγμένο διάλογο για τις πανευρωπαϊκές προκλήσεις. Η Ευρωπαϊκή Αμυντική Ένωση θα συμπεριλαμβάνει όχι μόνο τις χώρες της Ε.Ε. αλλά και χώρες όπως η Μ. Βρετανία και η Νορβηγία. Πριν τρία χρόνια, όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, οι ΗΠΑ έσπευσαν τότε σε βοήθεια γιατί ίσχυε αυτό που έλεγε ο πρόεδρος Μπάιντεν, πως «η αμερικανική ηγεσία είναι αυτή που διασφαλίζει τη συνοχή στον κόσμο, γιατί οι συμμαχίες μας είναι αυτές που κρατούν εμάς, τις ΗΠΑ ασφαλείς».
Σήμερα, τρία χρόνια αργότερα, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ ξαναγράφει την ιστορία της εισβολής με μια γεωπολιτική στροφή που ανοίγει τον δρόμο στον αναθεωρητισμό.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, πυροδότησε αλυσιδωτές αντιδράσεις στη Δύση με πλήρη στήριξη του Κιέβου και απομόνωση της Μόσχας (διπλωματική και οικονομική) αλλά και με επέκταση του ΝΑΤΟ, με την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας. Όμως πόνταρε σε μακροπρόθεσμο γεωπολιτικό παιχνίδι «ήττας» της Δύσης για να θυμηθούμε και τον εύστοχο τίτλο του βιβλίου του Εμανουέλ Τοντ, «Η Ήττα της Δύσης» (εκδόσεις Πεδίο 2025). Ήλθε η εκλογή Τραμπ για να τον δικαιώσει. Στον πρώτο κιόλας μήνα της εποχής Τραμπ 2.0, οι ΗΠΑ έβγαλαν το Κρεμλίνο από την απομόνωση και απομακρύνθηκαν από τους ευρωπαίους συμμάχους τους, προχωρώντας και σε ωμές πολιτικές παρεμβάσεις υπέρ της Ακροδεξιάς στη Γερμανία, στη Ρουμανία και αλλού, γράφει ο Matthew Luxmoore στην “Wall Street Journal”.

Αυτό διευκολύνει τον Πούτιν γιατί εκείνο που επιδιώκει είναι πολύ περισσότερο από μια συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου. Θέλει να μετατρέψει την Ουκρανία σε ένα αποδυναμωμένο κράτος, μόνιμα ευάλωτο στη ρωσική επιθετικότητα. Από την άλλη πλευρά ο Τραμπ έχει υποσχεθεί να τελειώσει τον πόλεμο και βλέπει το Κρεμλίνο να του στέλνει ένα μήνυμα του τύπου, «κάντε μας μια πρόταση που δεν μπορούμε να αρνηθούμε. Περιμένουμε».

Την ίδια στιγμή, δυτικές δημοκρατίες, όπως η δική μας, που είχαν συνηθίσει να μιλούν για διεθνή νομιμότητα και στάση αρχών, σήμερα βρίσκονται μπροστά σε μια μεγάλη πολιτική αλλαγή στις ΗΠΑ που ίσως υπονομεύσει την πολιτική και οικονομική κυριαρχία της Δύσης.

Η νέα τάξη πραγμάτων, αυτό το «σχίσμα» της Δύσης, ήταν θέμα χρόνου να καταγραφεί και στη λειτουργία του ΟΗΕ. Αποτυπώθηκε στις ψηφοφορίες στη Γενική Συνέλευση (ΓΣ) και στο Συμβούλιο Ασφαλείας (ΣΑ) του ΟΗΕ για το Ουκρανικό. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πλέον υποχρεωμένη να οικοδομήσει ένα στέρεο περίγραμμα γύρω από την ασφάλεια και τη δημοκρατία και τις διάφορες διαστάσεις της: τον σεβασμό των συνόρων, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου.
Με τα νέα γεωπολιτικά δεδομένα και τον αναθεωρητισμό του Πούτιν που επιβραβεύει ο Τραμπ, Ευρώπη και ΗΠΑ θα είναι δύσκολο ανιχνεύσουν πεδία συναντίληψης και να αναπτύξουν σχετικές συνέργειες.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε επαναπαυθεί τις προηγούμενες δεκαετίες σε μια «ευτυχισμένη υποτέλεια» στα θέματα της άμυνας και της ασφάλειάς της. Πλέον είναι αναγκασμένη να προχωρήσει στην αυτονόμησή της από τις ΗΠΑ. Θα προχωρήσει με τις δημοκρατικές αξίες και την άμυνα. Δηλαδή, τις αξίες της και ένα ραβδί που έλεγε ο Θεόδωρος Ρούσβελτ.

Όμως, σε κάθε περίπτωση, ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να είναι αποτρεπτικός ενός νέου διπολισμού ΗΠΑ-Κίνας.
Όσον αφορά εμάς, οτιδήποτε ευνοεί τη λειτουργία και τον ρόλο της ΕΕ, ευνοεί και τα εθνικά μας συμφέροντα.

Σήμερα, έχουμε ανάγκη ένα πιο λειτουργικό σύστημα που θα οδηγήσει στην εμβάθυνση και ολοκλήρωση της ενοποιητικής διαδικασίας μέσα από περισσότερες κοινές πολιτικές. Θα περιλαμβάνει ένα σχέδιο διαφοροποιημένης ολοκλήρωσης που θα οδηγεί στην ανάπτυξη της κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής άμυνας, προκειμένου η ΕΕ να είναι σε θέση να εξασφαλίζει τη στρατηγική της αυτονομία και να εγγυάται τα εξωτερικά σύνορά της. Η νέα συζήτηση για το μέλλον της ασφάλειας της Ευρώπης που προκάλεσε ο Τραμπ, οδηγεί σήμερα εκ των πραγμάτων σε αναζήτηση μιας νέας αλληλεγγύης.

*Ο Σωτήρης Ντάλης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης, Πρόεδρος του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου.