Μ. Καρίκη: Πότε το άγχος γίνεται δυσλειτουργικό;

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η
Μαρία Καρίκη
Ψυχολόγος, Msc

Το άγχος εμφανίζεται πλέον στον άνθρωπο σε όλο και μικρότερες ηλικίες. Αρχικά, παίρνει τη μορφή αγωνίας, ανησυχίας, προσμονής για ένα επιθυμητό αποτέλεσμα. Αυτό συμβαίνει όταν προκύπτει μια πρόκληση, ένα δίλημμα, μια αξιολόγηση, μια δοκιμασία ή μια πρωτόγνωρη εμπειρία.

Ο ανθρώπινος νους προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει αυτό που συμβαίνει και να προβλέψει ό,τι είναι δυνατό με βάση τα δεδομένα που διαθέτει, για να κατευνάσει την ανησυχία, ψυχικά και οργανικά. Άλλοτε τα καταφέρνει κι άλλοτε όχι. Όταν δεν καταφέρνει η λογική να ηρεμήσει το συναίσθημα, τότε το άγχος γίνεται κυρίαρχο κι ανάλογα με την ένταση και τη διάρκειά του μπορεί να επηρεάσει αρκετά και επικίνδυνα το άτομο.

Η δυσλειτουργική μορφή του άγχους ξεκινάει όταν για παρατεταμένο διάστημα ο ίδιος ο άνθρωπος δεν μπορεί να διαχειριστεί «σωστά» το συσσωρευμένο άγχος του, ώστε αρχίζουν και παρουσιάζονται κάποιες συνέπειες εξαιτίας του: αϋπνία, αλλαγή στη διάθεση και στη συμπεριφορά, αλλαγή στην όρεξη για φαγητό (αυξημένη ή καθόλου), κρίσεις πανικού, ψυχοσωματικά συμπτώματα, τάσεις απόσυρσης, φυγής ή παραίτησης, θλίψη, μελαγχολία ή νευρικότητα και εκρήξεις θυμού, συχνές και έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις, αλλαγές στην ερωτική διάθεση αλλά και στις αντιδράσεις μέσα στις σχέσεις.

Το δυσλειτουργικό άγχος δεν σχετίζεται μόνο με όσα συμβαίνουν ή συνέβησαν κάποτε γύρω μας, αλλά κυρίως με τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Η αρνητική θεώρηση των πραγμάτων, η αρνητική ερμηνεία των πάντων, τα αρνητικά σενάρια για το μέλλον κάνουν τον άνθρωπο να βουλιάζει μέσα σε έναν συνεχή αρνητισμό και μια ατέρμονη απαισιοδοξία και να συνηθίζει τόσο πολύ, που να μην μπορεί να σκεφτεί αλλιώς. Περιμένει τα χειρότερα και όλα τού φαίνονται βουνό. Βλέπει παντού εμπόδια και αποτυχίες και αισθάνεται ανήμπορος να τα καταφέρει.

Ένας τέτοιος τρόπος σκέψης αποδυναμώνει σταδιακά τον άνθρωπο και τον καθιστά ευάλωτο στην αμφιβολία και την κριτική. Βλέπει τον εαυτό του ανεπαρκή, τον κόσμο απειλητικό και τους γύρω του ανάξιους εμπιστοσύνης. Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι και η υπερανάλυση. Όλα αναλύονται σε λεπτομέρειες. Τόσες πολλές, που και κουράζεται ο νους, αλλά και προκαταβάλλεται. Νιώθει ο άνθρωπος συχνά ότι δεν μπορεί να σταματήσει τις σκέψεις του, των οποίων το περιεχόμενο τον τρομάζει και τον αγχώνει περαιτέρω.

Η συνειδητοποίηση του δυσλειτουργικού άγχους γίνεται από το ίδιο το άτομο, όταν αρχίζει και αισθάνεται ότι δεν μπορεί να ελέγξει πια ούτε τις σκέψεις του, ούτε τα έντονα συναισθήματα που αυτές του προκαλούν, αλλά ούτε και τις διάφορες σωματοποιήσεις του άγχους που εμφανίζονται. Ο άνθρωπος νιώθει αβοήθητος και ανησυχεί τι διαστάσεις μπορεί να πάρει όλο αυτό που ήδη βιώνει κι αν θα του περάσει ποτέ! Η απώλεια ελέγχου της διαχείρισης του εαυτού, αλλά και του σώματος τρομοκρατεί τον άνθρωπο που δεν ξέρει τι να κάνει για να επανέλθει. Είναι σε απόγνωση, μέσα στην αβεβαιότητα και την αγωνία.

Ένας σύμμαχος του άγχους σε οποιαδήποτε βαθμίδα είναι ο φόβος. Το άγχος γεννά φόβο και ο φόβος με τη σειρά του παραπάνω άγχος. Έτσι, και τα δύο συντηρούν και τροφοδοτούν έναν φαύλο κύκλο τρόμου, πανικού και απελπισίας. Οι αγχώδεις και οι φοβικές σκέψεις, δυστυχώς, φαίνονται αληθοφανείς στους ανθρώπους και τους πείθουν ότι αυτά που αναφέρουν σχεδόν σίγουρα θα συμβούν. Δεν μπορεί το άτομο να διερευνήσει και να αμφισβητήσει την εγκυρότητα αυτών των σκέψεων.

Παραδίνεται άνευ όρων σε αυτές, οι οποίες φτάνουν στο σημείο να τον ορίζουν και να κατευθύνουν στη συνέχεια την πορεία, αλλά και την ποιότητα της ζωής του.
Όσοι, λοιπόν, αναγνωρίζουν ότι το επίπεδο του άγχους τους έχει φτάσει να γίνει δυσλειτουργικό και τοξικό για τους ίδιους, θα πρέπει να αναζητήσουν βοήθεια.

Χρειάζεται να ακολουθήσουν μια γνωσιακή αναδόμηση, ώστε οι αρνητικές τους σκέψεις να μην έχουν πια τόση επιρροή πάνω τους, αλλά και να υιοθετήσουν νέες συνήθειες και συμπεριφορές που θα λειτουργήσουν ως «εργαλεία» κατά του άγχους. Και αυτό δεν αφορά μια μικρή θεραπευτική περίοδο.

Αφορά περισσότερο σε μια αλλαγή στη στάση ζωής τους ως νοοτροπία, η οποία θα τους απελευθερώσει από την αρνητικότητα, την πίεση και τους φόβους. Χωρίς σοβαρή, στοχευμένη και ενσυνείδητη δουλειά με τον εαυτό μας δεν μπορούν να αλλάξουν όλα εκείνα που δεν μας κάνουν καλό πια...!