Σπ. Στογιάννης: Καλλιεργώντας την αυτονόμηση ως γονείς-φάροι για τα παιδιά μας

Rodiaki NewsRoom

Γράφει o Σπύρος Στογιάννης*

Όταν ο γιος μου ήταν μωρό, του άρεσε να τρέχει στην παιδική χαρά μέχρι να πέσει. Τότε γυρνούσε για να δει αν είχε πληγή. Αν η έκφραση του προσώπου μου, έδειχνε ανησυχία ή αν αναστέναζα φανερά, τότε εκείνος ξεκινούσε το κλάμα.

Αντιθέτως, αν κρατούσα την ψυχραιμία μου (πράγμα εξαιρετικά δύσκολο!), εκείνος ανασκουμπωνόταν και συνέχιζε το παιχνίδι του. Το να επιχειρήσω τη σύνδεση ανάμεσα στο συναίσθημά μου και στο αποτέλεσμα της πράξης, υπήρξε μια πραγματική ανακάλυψη για μένα: Δεν ήμουν εκεί για να του μάθω μόνο τις βασικές δεξιότητες προς την αυτονόμηση, αλλά και για να του διδάξω πώς να μεταφράζει τα συναισθήματά του και να συνδέει το ερέθισμα με την πράξη!

Αρκετό καιρό αργότερα, εκείνη η ανάμνηση επανήλθε στον νου μου, στην περίπτωση μιας απροσεξίας του. Η πρώτη αντίδραση ήταν να θέλω να το διορθώσω αμέσως. Αποφάσισα, με αρκετές τύψεις σίγουρα (!), να τον αφήσω να επιλύσει το ζήτημα μόνος του, ακούγοντας απλά την ανάγκη του και αναφέροντάς του: «Μοιάζει ζόρικο...Εσύ, πώς σκέφτεσαι να το χειριστείς;»

Μερικές φορές, το καλύτερο που μπορεί να κάνει ένας γονιός είναι να μην κάνει τίποτα. Να αντισταθεί στην παρόρμηση να αναλάβει εκείνος δράση αντί του παιδιού του, αλλά αντί για αυτό να διερωτηθεί, να ακούσει ενεργητικά, κάτι που πρακτικά σημαίνει να δηλώσει διαθεσιμότητα, να μετακινηθεί από τη θέση του οδηγού και να αφουγκραστεί το συναίσθημα, τις σκέψεις του παιδιού του, αρνούμενος να υποπέσει στον πειρασμό να δώσει λύση.

Πολύ λίγα μας προετοιμάζουν ώστε να γίνουμε γονείς. Μεταφέρουμε τα βιώματά μας, τους τρόπους των γονιών μας, τις καλές και κακές τους στιγμές, στα παιδιά μας. Δεν χωρά αμφιβολία: Επιδιώκουμε το καλύτερο δυνατό. Μεγαλώνοντας όμως σε μια χώρα όπως η δική μας, κάπου στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου, με τους στενούς δεσμούς ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, αυτό μπορεί να περιπλέξει τα πράγματα.

Είναι αλήθεια πως είμαστε βιολογικά προγραμματισμένοι ως γονείς να προστατεύουμε, να αποτρέπουμε τον πόνο. Όμως, αν αυτό γίνεται σε υπέρμετρο βαθμό, μετατρέπει τα παιδιά μας σε παθητικούς δέκτες. Αν η υπερπροστατευτικότητα τελικά δημιουργεί έναν αόρατο μανδύα, όπου δεν επιτρέπει στα παιδιά να δοκιμάσουν, να μάθουν από τα λάθη (στον βαθμό που δεν καθίσταται επικίνδυνο για τη σωματική και ψυχική τους υγεία), αν με αυτό τον τρόπο τούς στερούμε την καλλιέργεια της αυτοεκτίμησης.

Υπάρχουν στιγμές όπου υιοθετούμε τον ρόλο του γονέα-καμικάζι, εκείνου που παρεμβαίνει δραστικά σε κάθε δυσκολία ή ακόμα και στην υπόνοια δυσκολίας. Ενίοτε, μπαίνουμε στον πειρασμό να σαρώσουμε όλους τους πιθανούς ή απίθανους σκοπέλους που μπορεί να εμφανιστούν στην πορεία της ζωής των παιδιών μας. Ας αναλογιστούμε για λίγο, τι είδους μάθημα εισπράττει ένα παιδί όπου ο γονιός του παρεμβαίνει για να επιλύσει όποια δυσκολία προκύπτει; Περνάει το μήνυμα ότι δεν είναι ικανό να τα καταφέρει μόνο του!

Ποιο είναι άραγε τότε το μοντέλο που θα μπορούσε να λειτουργήσει; Κι αν μπαίναμε στη διαδικασία να σκεφτούμε να λειτουργήσουμε ως άλλοι φάροι για τα παιδιά μας; Εκείνα τα αέναα σύμβολα της ναυτοσύνης, που μας αποτρέπουν από το να προσκρούσουμε στα βράχια και να βουλιάξουμε;

Να δείξουμε δηλαδή με το παράδειγμα της ζωής μας τον δρόμο, με τις πράξεις, τη σταθερότητά μας, τη συναισθηματική στήριξη που μεταδίδει ασφάλεια, δίχως να εξετάζουμε κάθε βήμα του παιδιού μας: Αναγνωρίζοντας τις ανάγκες των παιδιών μας, τα καθιστούμε ορατά, τους δείχνουμε ότι είναι ικανά να επιλύουν τα προβλήματα που προκύπτουν στο διάβα τους!

Το να μετακινηθούμε από τη θέση του γονέα που τρέχει να επιλύσει τα προβλήματα των παιδιών μας, στη θέση του ακροατή και συνοδοιπόρου, είναι μια μακρά κι επίπονη διαδικασία. Αξίζει όμως πραγματικά τον κόπο, γιατί καλλιεργεί -μεταξύ άλλων- και την ίδια τη σχέση με τα παιδιά μας, όταν πια θα είναι ώριμοι ενήλικες.

Μαθαίνουμε κι εμείς κι εκείνα, ότι τα λάθη είναι ανθρώπινα και αποδεκτά, τοποθετούμε -εν τέλει- τα πράγματα σε μια πιο ρεαλιστική και στέρεα βάση για ουσιαστικές σχέσεις, σχέσεις ζωής.

Με αυτό το σκεπτικό -και επιθυμώντας να συνδράμει τους γονείς στο έργο τους- το Κέντρο Πρόληψης «Δίοδος», σε συνεργασία με τις σχολικές μονάδες της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, διοργανώνει ανοιχτές ενημερωτικές ομιλίες αλλά και ομάδες γονέων, με στόχο την υποστήριξή τους στον ρόλο τους.

*Ο Σπύρος Στογιάννης είναι Ψυχολόγος, Κοινωνικός Λειτουργός (MSc) και εργάζεται στο Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας «Δίοδος».