Σελίδες Ιστορίας: Η δραπέτευση Ζίζικα στην Τουρκία με χάρτες των θέσεων των Γερμανών στη Ρόδο και η ένταξή του στο κλιμάκιο Κατέχη

Rodiaki NewsRoom

Ζίζικας: Σπάνια ετοιμότητα, ευστροφία και ψυχική διάθεση, διακρίνεται για τη νοημοσύνη και την παρατηρητικότητά του

Γράφει ο Κώστας Τσαλαχούρης

Β’ Μέρος
Ο Ζίζικας την εποχή αυτή μένει στο χωριό Απόλλωνα, αλλά λόγω της σχέσης του με τους Γερμανούς, κυκλοφορεί ελεύθερα. Άρχισε να απασχολεί τις ελληνικές Μυστικές Υπηρεσίες, από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1930, οπότε εμφανίζεται ως οινοπνευματοποιός και στα ειδικά δελτία καταγράφονται τα… κατορθώματά του.

Γεννημένος στη Ρόδο το 1912, αναφέρεται ως άνθρωπος φυγόπονος και ατίθασος, που όλα τα ζητήματα τα αντιμετωπίζει με ελαφρότητα. Γι’ αυτό, συνεχώς έχει δοσοληψίες με τις Αρχές και μπαινοβγαίνει από την πόρτα της ιταλικής Αστυνομίας.

Από εθνικής απόψεως δεν βαρύνει τίποτα το Ζίζικα, αλλά το Προξενείο της ελλάδος στη Ρόδο, προειδοποιεί τις ελληνικές Αρχές: «…εάν τυχόν ευρεθή εν Ελλάδι και ζητήση να παραμείνη προβάλλων ως δικαιολογίαν ότι διώκεται διά λόγους εθνικούς, δεν θα έπρεπε τούτο να θεωρηθή ως ακριβές και προτιμώτερον θα ήτο να απαγορευθή αυτώ η περαιτέρω εν Ελλάδι παραμονή του…».

Μετά από μία απόδρασή του στην Τουρκία, στις 8 Ιανουαρίου 1936-είχε προηγηθεί και άλλη στο Μάιο του 1935, για την οποία παρέμεινε στις φυλακές, είκοσι μέρες-άρχισε να παρακολουθείται στενά και κάθε κίνησή να καταγράφεται.

Τότε, για πρώτη φορά, γίνεται αντιληπτό ότι δίνει στους Τούρκους, στρατιωτικές πληροφορίες περί Δωδεκανήσου και, όταν ζητείται από άνθρωπο των ελληνικών Υπηρεσιών να το επιβεβαιώσει, ο Ζίζικας δεν το αρνείται και του απαντά ότι το έκανε «εξ ευγνωμοσύνης δια την παρασχεθείσαν φιλοξενίαν και διότι γνωρίζω ότι υφίστανται φιλικώταται σχέσεις μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας⁽¹⁾...».

Εκείνη η συνομιλία καταγράφεται από τις ελληνικές υπηρεσίες, γιατί ο Ζίζικας αναφέρει πολλές λεπτομέρειες για να επιτύχει τη μετάβασή του στην Ελλάδα. Αλλά δεν το επιτυγχάνει.

Οι φράσεις «διακρίνεται για τη νοημοσύνη και παρατηρητικότητά του» και «πρόκειται περί λίαν ευφυούς και προικισμένου με μεγάλην παρατηρητικότητα νέου», θα τον ακολουθούν πάντοτε.

Υπάρχει, όμως, και η διστακτικότητα, το αλλά: «…εάν απεδεικνύετο ότι κινείται από πατριωτικά και ευγενή ελατήρια, θα ηδύνατο, χρησιμοποιούμενος καταλλήλως, να παράσχη μεγάλας υπηρεσίας. Ουχ ήττον δεν διαφεύγει ημάς η πιθανότης ότι ίσως πρόκειται περί οργάνου της ιταλικής κατασκοπείας...».

Δραπέτευση στην Τουρκία
Ο ίδιος αναφέρει πώς δραπέτευσε στην Τουρκία:
«Εγκατέλειψα τη Ρόδο, στις 8 Ιανουαρίου 1936, για να αποφύγω τη δίωξη και ίσως τη σύλληψή μου από τις Αρχές της Ρόδου για αντιιταλική προπαγάνδα και κατασκοπεία.

Στις 6 Ιανουαρίου, είχε καταπλεύσει στη Ρόδο, προερχόμενο από το Αμβούργο, το φορτηγός «Ελλάς», με σίδερα. Ο υποπλοίαρχος Δ. Καραμανλής μού έδωσε αρκετές ελληνικές εφημερίδες των οποίων η κυκλοφορία απαγορεύεται και τις διένειμα, στους προύχοντες της πόλεως.

Το ίδιο βράδυ με τον αξιωματικό πήγαμε σε διάφορα κέντρα διασκεδάσεως και τα μεσάνυχτα, με το νοικιασμένο αυτοκίνητο, φτάσαμε στο χωριό Τριάντα, στη ζώνη των οχυρωματικών έργων της περιοχής.

Όμως, μας αντιλήφτηκε ένας οδηγός⁽²⁾ ο οποίος την επομένη με κατέδωσε στην αστυνομία, άνδρες της οποίας, αμέσως, πραγματοποίησαν έρευνα στο σπίτι όπου διέμενα με τη μητέρα μου, στην οδό Αγίων Αναργύρων, αριθμός 3175.

Έκρινα ότι η θέση μου ήταν πολύ επικίνδυνη, γιατί πριν ένα μήνα, εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι ο θείος μου προμήθευε κρασί στο Στρατό κατοχής, κι έχοντας έτσι καλές σχέσεις με πολλούς Ιταλούς υπαξιωματικούς, κατόρθωσα να υπεξαιρέσω τον επιτελικό χάρτη της Ρόδου, με όλα τα οχυρωματικά έργα.

Και αυτός ο χάρτης, βρισκόταν στο σπίτι μου, κατά την έρευνα. Πρέπει να σας πω ότι δεν μπορούσα να τον παραδώσω στο ελληνικό Προξενείο, αλλά ούτε και στο αγγλικό, γιατί επιτηρούνταν.

Τότε επισκέφτηκα τον Τούρκο πρόξενο και τον ερώτησα εάν μπορώ να πάω απέναντι, έχοντας σκοπό να δώσω τον χάρτη στις εκεί ελληνικές Αρχές. Μετά απ’ αυτά αναγκάστηκα να φύγω το σούρουπο από τη Ρόδο, με λέμβο, και κωπηλατώντας επί δεκάωρο, έφτασα στο σημείο Αλούπο, της μικρασιατικής ακτής.

Ύστερα από πορεία έφτασα στο χωριό Μποζ-Μπουρνού και παραδόθηκα στις τουρκικές Αρχές. Ύστερα από 10 ημέρες, κατά τις οποίες με μετέφεραν σε διάφορους αστυνομικούς σταθμούς, η Αστυνομία με εγκατέστησε σε ξενοδοχείο της Σμύρνης, κάτω από αυστηρή επιτήρηση.

Καθημερινά με μετέφεραν στο Β΄ Επιτελικό Γραφείο, και μία μέρα μου παρουσίασαν στρατιωτικό χάρτη της Ρόδου, όπου εσημείωσα τα διάφορα οχυρωματικά έργα. Τότε μου πρότειναν να συνεργαστώ και να δεχτώ χρήματα, πράγμα που το αρνήθηκα, δηλώνοντας ότι δεν δίδω πληροφορίες αμειβόμενος, αλλά από μίσος προς τους Ιταλούς…».

Προικισμένος άνθρωπος…
Ο γενικός πρόξενος της Ελλάδος στη Σμύρνη Αιμίλιος Βρυζάκης, όταν συναντάται με τον Ζίζικα, μένει κατάπληκτος από την ευστροφία και την ταχύτητα των απαντήσεών του, τη σπάνια ετοιμότητα και τη διανοητική και ψυχική διάθεση και, όταν εντός τριών ωρών, του σχεδιάζει τους καταυλισμούς, τις αποθήκες και τα οχυρωματικά έργα της νήσου, τότε αντιλαμβάνεται ότι εμπρός του, βρίσκεται ένας προικισμένος άνθρωπος⁽³⁾.

Τώρα ο ίδιος δεν το αρνείται ότι είναι πράκτορας των Γερμανών, όπως δεν αρνείται ότι υπήρξε άνθρωπος των Ιταλών και μάλιστα, πολέμησε στο πλευρό τους, την ημέρα της συνθηκολόγησης.

«Στρατεύτηκε» στις τάξεις των Ιταλών από το 1941. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1943, αντιστάθηκε κατά των Γερμανών, μάλιστα με δύο άλλους, τον Γ. Μ. και τον Β.Ν(4),αλλά, επειδή παραδόθηκαν οι Ιταλοί, αναγκάστηκαν να κρυφτούν.

Σε συζητήσεις, έλεγε πως 8 Γερμανοί συνέλαβαν 2.500 Ιταλούς. Ύστερα από ένα μήνα οι Γερμανοί τον αναζήτησαν, όπως και τον Γ.Μ. Παρέμειναν κρυμμένοι, όταν, όμως, οι Γερμανοί απείλησαν ότι θα στείλουν δικούς τους στη Γερμανία, τότε παραδόθηκε στον λοχαγό Σιούλ⁽⁵⁾.

Ο Β.Ν. είχε ήδη συλληφθεί. Ο Γ.Μ., προφανώς μετάνιωσε όταν πήγαινε να παραδοθεί και πυροβολώντας, διέφυγε. Παραδόθηκε, μετά από το γεγονός αυτό, αμέσως και καταδικάστηκε σε φυλάκιση έξι μηνών.

Ο Ζίζικας, δίνοντας πληροφορίες πώς να ενεργήσουν οι Γερμανοί για τη σύλληψη των Ιταλών ανταρτών, πέτυχε να τους εξευμενίσει και τον ενέταξαν στη Μονάδα «06665», με το συνθηματικό όνομα «Τζένο». Έτσι η δράση του στο πλευρό των Γερμανών πρέπει να χρονολογείται, ακριβώς, μετά το πρώτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου 1943.

Ειδικό έγγραφο
Ήταν εφοδιασμένος με ειδικό έγγραφο του ίδιου του Γερμανού διοικητή Ούλριχ Κλέεμαν⁽⁶⁾, με το οποίο απαγορευόταν σε οποιαδήποτε στρατιωτική ή πολιτική υπηρεσία να ελέγξει τις κινήσεις του. Αυτό το έδειχνε σε ειδικές περιπτώσεις.

Επίσης είχε άδεια οπλοφορίας, κυκλοφορίας και εισόδου σε οποιαδήποτε υπηρεσία. Τις πληροφορίες τις έδινε στο στρατιωτικό τηλέφωνο 69, από το οποίο έπαιρνε και εντολές.

Την «παγίδευση» του Ζίζικα τη συνέλαβε πρώτος ο Αργύρης Θεοχάρης, ο οποίος τον γνώριζε και τον-9 Ζίζικας- πληροφορούσε για τα πάντα. Κυριολεκτικά του είχε τυφλή εμπιστοσύνη. Ήταν ο «εξομολογητής» του και θέλησε αυτή την κρίσιμη στιγμή να το εκμεταλλευτεί.

Ο Κατέχης τελικά πείθεται και η συνάντηση Θεοχάρη-Ζίζικα πραγματοποιείται στις 2ή 3 Μαΐου, στις 3 το μεσημέρι, στο σπίτι μιάς φίλης του πρώτου, της Φωτεινής⁽⁷⁾.

Ο Θεοχάρης χωρίς χρονοτριβή του αναφέρει τον λόγο της συνάντησης και τον προτρέπει να δοκιμάσει από την αντικατασκοπεία να υπηρετήσει την κατασκοπεία και του εκμυστηρεύεται ότι ένας Έλληνας αξιωματικός που βρίσκεται στη Ρόδο, επιθυμεί τη συνεργασία του. Χωρίς καν να σκεφτεί, απορρίπτει την πρόταση, λέγοντας ότι φοβάται τους Γερμανούς.

Όταν αποχαιρετιούνται, αφήνει ένα παραθυράκι για μία νέα συνάντηση, που πραγματοποιείται την επομένη, στο μαγαζί του Θεοχάρη. Εκεί ο Ζίζικας δέχεται τον νέο του ρόλο και παίρνει σημείωμα με δεκαοχτώ ερωτήματα που έθεσε ο Κατέχης, σχετικά με τη γερμανική Διοίκηση του Ανατολικού Αιγαίου. Το διαβάζει και το σχίζει. Φεύγει για το χωριό Απόλλωνα.

Κατά την εξαήμερη παραμονή του εκεί, δεν μένει αδρανής. Επειδή κυκλοφορεί ελεύθερα, πηγαίνει στην Αγία Ελεούσα, το Καμποκιάρο, και με το μάτι «καταγράφει» όλες τις κινήσεις των Γερμανών.

Όταν τη νύχτα της 10ης Μαΐου, πηγαίνει στο σπίτι του Θεοχάρη, είναι πανέτοιμος…
Του παραδίδει δεκατρία σχεδιαγράμματα. Όλα αυτά καταλήγουν στα χέρια του Κατέχη, στη συνάντηση που είχε με το Ζίζικα, που όπως είδαμε, πραγματοποιείται στη μία το μεσημέρι, και πάλι στο σπίτι του Θεοχάρη.

Λίγο αργότερα ήρτε στο σπίτι ο Γιώργος Κωσταρίδης, προφανώς συνεννοημένος, για μία τετ α τετ συζήτηση με τον πιο πολυσυζητημένο άνθρωπο, στους δαιδάλους του μυστικού πολέμου.

Ο Κωσταρίδης κάνει ότι ξαφνιάζεται από την παρουσία του Ζίζικα και του λέει, ότι τώρα εξηγείται πώς ο Αργύρης έχει ακριβείς πληροφορίες, Τον ευχαρίστησε επίσης για την ειδοποίηση, προ διετίας ότι θα συλληφθεί και να λάβει τα μέτρα του.

Ο Ζίζικας ακούει, συζητά με όλους και κάποια στιγμή, απευθυνόμενος στον Γιώργο, του λέει:
-Φεύγοντας απ’ εδώ, ξέχασέ τα όλα. Εμένα δεν με ξέρεις.
Η συζήτηση περιστράφηκε στη συλλογή πληροφοριών, και κάποια στιγμή, ο Κατέχης ζήτησε από τον Ζίζικα να του σημειώσει σε χάρτη, διάφορες θέσεις του εχθρού, για να βεβαιωθεί ότι δεν του έκρυβε, τίποτε. Και πραγματικά, όσα σημείωσε ήταν ακριβή.

Του γίνεται η πρόταση και μάλιστα με φορτικό τρόπο, ιδιαίτερα από την πλευρά Θεοχάρη, να γίνει προσπάθεια, μέσω αυτού, να εισχωρήσει στις γερμανικές Υπηρεσίες, ένα μέλος του Κλιμακίου. Πράγμα που έγινε.

Την εντολή τη δίνει το Στρατηγείο και ο κλήρος πέφτει στον Τιμολέοντα Χριστοδούλου⁽⁸⁾. Η ένταξή του έγινε σχεδόν αμέσως κι έτσι ο Χριστοδούλου, παρακολουθούσε από μέσα, τις κινήσεις των Γερμανών.

ΑΥΡΙΟ: Το Τρίτο Μέρος

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Αριθμός 344 Λ/4, 1938 προς Υπ. Εξ «Περί Νικολάου Ζίζικα».

2. Τον κατονομάζει.

3. Αριθμός 79/31.1.1936, αριθμός 118/18.2.1936 και αριθμός 138/24.2.1936, Προξενείον Σμύρνης προς Υπ.Εξ. Το Προξενείο Σμύρνης ζήτησε πληροφορίες για τον Ζίζικα, κρυπτογραφικά από το Προξενείο της Ελλάδος στη Ρόδο, αλλά πήρε την απάντηση ότι το τηλεγράφημα ήταν δυσανάγνωστο. Ο πρόξενος Βρυζάκης σημείωσε ότι έχει «βασίμους υπονοίας ότι τα αποτελούντα το κρυπτογράφημά μου, ψηφία, ηλλοιώθησαν σκοπίμως, παρά των Αρχών της νήσου…». Τελικά ο Ζίζικας αναγκάστηκε να επιστρέψει στη Ρόδο, όπου και καταδικάστηκε ένα μήνα φυλακή. Αριθμός 1156 Λ/1. 30.7.1936.

4. Και τα δύο ονόματα αναγράφονται στο βιβλίο Τσαλαχούρης Φ. Κώστας, «Ρόδος ’43-’44, Μέρες-Αντίστασης και προδοσίας», εκδ. Τροχαλίας, Αθήνα, Φεβρουάριος 1997, σελίδα 64.

5. Μαρτυρία του ίδιου στις 18 Απριλίου 1950

6. Στρατηγός. Γεννήθηκε στις 23 Μαρτίου 1892 στην πόλη Langensalza της επαρχίας Σαξωνίας (Πρωσία) και πέθανε την 1η Ιανουαρίου 1963 στην πόλη Oberursel της Έσσης (Δυτική Γερμανία). Το 1942 Γενικός Διοικητής της 90ης Ελαφράς Μεραρχίας της Βέρμαχτ στη Βόρειο Αφρική και συγκεκριμένα από 10.4.1942-13.7.1942 και από , το 1943-1944 Διοικητής της Μεραρχίας Εφόδου «Ρόδος», στις 28 Μαΐου 1943 και στις 10 Ιουνίου 1943 προάγεται σρ αντιστράτηγο. Μετά τη συντριβή των ιταλικών Δυνάμεων στη Ρόδο-έγινε σε δύο ημέρες- στις 16 Σεπτεμβρίου 1943 του απονεμήθηκε το Φύλλο δρυός και στις 18 Σεπτεμβρίου 1944-είχε εγκαταλείψει τη Ρόδο- προήχθη σε αρχιστράτηγο. Στις 27 Νοεμβρίου 1944 αρχηγός της 8η Στρατιάς πολέμησε στο Ανατολικό Μέτωπο και στις φονικές μάχες της Βουδαπέστης. Αιχμαλωτίστηκε στις 8 Μαΐου 1945 και αποφυλακίστηκε το 1947. Ετάφη μαζί με τη σύζυγό του Γκέρντα η οποία πέθανε σε ηλικία 78 χρόνων, το 1978.

7. Μαρτυρία Ζίζικα.

8. Συμπληρωματική κατάθεση Σπύρου Κατέχη, αριθμός εγγράφου 16.