Το δυσκολόπαρτο θεμελιώνει τα μεγάλα έργα και είναι σύνοικο με την αιωνιότητα

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο φιλόλογος
Μανόλης Ζουμπάς

Οι μεγάλες δημιουργίες στεργιώνουν με θυσίες. Η αντίληψη αυτή υπολανθάνει σε πολλούς μύθους. Στο έργο: «Ο Προμηθεύς Δεσμώτης». Αισχύλου. Οι μεγάλες ιδέες υπέρ της ανθρωπότητας οδηγούν στο μαρτύριο. Ο Τιτάνας έκλεψε τη φωτιά από τον ουρανό και έδωσε τη δυνατότητα δημιουργίας. Στο έργο: «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι». Ευριπίδη. Η Ιφιγένεια αποφασίζει θεληματικά να πεθάνει για την Ελλάδα.

Στο δημοτικό τραγούδι: «Το γιοφύρι της Αρτας». Για να στεριώσει κάθε σημαντικό έργο χρειάζεται θυσία. Ο Ορφέας, επειδή αποκάλυψε τα μυστικά της μουσικής, κατακεραυνοβολήθηκε από τους θεούς. Ο Πλούτωνας, επειδή ο περίφημος γιατρός Ασκληπιός γιάτρευε τους ανθρώπους και το βασίλειό του μίκρυνε, έφθινε, τον κατάγγειλε στο Δία ο οποίος τον κεραύνωσε.

Μετά το θάνατό του ο Ασκληπιός λατρευόταν ως θεός. Προκειμένου για μεγάλα έργα οι θυσίες φθάνουν στον υπέρτατο βαθμό, επιτάσσοντας να ανεβάζουμε τον πήχη στα ουράνια, να δίνουμε την ίδια τη ζωή μας για να φθάνουμε στις κορυφές του κλασικού ανθρωπισμού.

Η ώρα της δυσκολίας είναι ώρα της δημιουργίας. Πρώτα νικήθηκαν οι Πέρσες και ύστερα έγινε ο χρυσός αιώνας. Ο Πλάτωνας αιστάνθηκε την ανάγκη πάνω στον Πήγασο του μύθου να θεμελιώσει τα αιώνια έργα του. Οι αρχαίοι μύθοι, μας κατοικούν και τους κατοικούμε.

Ο πνευματικός ηγέτης, με το αθάνατο, ακατάλυτο έργο του, βρίσκεται στην πρωτοπορία των ευγενών αγώνων, κοσμογονικών ιδεών, δεν κλείνεται μόνο στις σελίδες των βιβλίων ή μέσα στα στενά πλαίσια της ερευνητικής του αποστολής, αγωνίζεται με το λαό για τα δυσπρόσιτα.

Βρίσκεται σε άμεση επαφή με τα γεγονότα της εποχής του και δίνει έμπρακτα την πίστη στις απαρασάλευτες, στέρεες σαν βράχο, αξίες με οποιοδήποτε κόστος, είναι ο νωτιαίος μυελός της προσωπικότητάς του, το καλύτερο θετικό όπλο της ζωής του.

Ονειροπόλος, εκλεκτικός, αιώνια ανικανοποίητος, δεν υποκύπτει στο μαγνητισμό του συμφέροντος, οι ενέργειές του είναι παραδεισένιες. Αυτό το φρόνημα δεν προσφέρεται, κατακτιέται. Είναι ο φράκτης του νερού, όταν την κοινωνία απειλούν οι πλημμύρες. Οι ρίζες νερό ζητούν, τα θεμέλια στέρεο έδαφος, ο άνθρωπος ό,τι είναι παντοτινό παρόν που σαν αγκωνάρι μπορεί να ακουμπήσει πάνω του, ανοίγει ο δρόμος για κατάκτηση της αρετής.

Η απώλεια της τάσης αυτής απανθρωποιεί το άτομο και το μεταβάλλει σε κλάσμα ανθρώπου. Η ζωή του δε μετριέται με τη διάρκεια, αλλά με το περιεχόμενο, τις υψηλές κατακτήσεις. Μαρτυρία του μεγαλείου της ανεξόδευτης θέλησής του. Πολλοί και εκείνοι οι οποίοι με την άδολη διαγωγή χωρίς να υπολογίζουν στην αμοιβή και σκοπιμότητα, πιστεύουν στην έννοια της θυσίας, ενδιαφέρονται για τη σωτηρία των άλλων, όλων. «Εργων κ’ ουκέτι μύθω». Αισχύλου. (Εργα και όχι λόγια).

Πολύμορφη στις εκδηλώσεις της η αρετή. Δύναμη του σώματος, φρόνηση, ηθική. Διακριτικά γνωρίσματα ανάμεσα στους ανθρώπους. Αναρίθμητη η χορεία όλων εκείνων που άφησαν της αρετής αιώνια παραδείγματα για μίμηση. Ο αγωνιστής του καλού ενθουσιάζει.

Ο Αχιλλέας δυνατός, γρήγορος, ο Νέστορας διαθέτει πείρα, ρητορική, ο Αριστείδης αν και εξορίστηκε εύχεται η πατρίδα του να μη χρειαστεί τις υπηρεσίες του, ο Δημοσθένης κατανίκησε την τραυλότητα και άλλα φυσικά ελαττώματα, αναδείχθηκε σε μεγάλο ρήτορα και αποδείχνει τη μεγάλη δύναμη της θέλησης και συμφορές ανορθώνονται όπως χαρακτηριστικά, διδακτικά είναι τα παραδείγματα αναδημιουργίας κρατών μετά τα ερείπια πολέμων.

Ο αγώνας των ελεύθερων πολιορκημένων του Μεσολογγιού αθανατίζει τον άνθρωπο. Ο περίλαμπρος πολιτισμός των αρχαίων Ελλήνων δεν είναι παρά μορφές της αρετής. Ο ενάρετος πρόθυμος πάντοτε ακολουθεί το δρόμο της, ριψοκινδυνεύοντας μέχρι το ύψος της θυσίας και οι δυσκολίες για απόκτησή της δικαιολογούν τον ηρωικό χαρακτήρα της. «Της αρετής ιδρώτα θεοί προπάροιθεν έθηκαν».

Ησιόδου. (Μπροστά από την αρετή οι θεοί έβαλαν τον ιδρώτα). «Εις τον τραχύν, τον δύσκολον της Αρετής τον δρόμον». Κάλβου. Πραγματικό το μεγαλείο, όταν απ’ το σοβαρό εμπόδιο ανακαλύπτουμε τις δυνατότητές μας σε έργα σπουδαία, η δε επιτυχημένη έκβαση σημαντικής δυσχέρειας οδηγεί στην αθανασία. Τον έπαινο που χαρίζει η συνείδηση, είναι το άθλημα που απαιτεί τις μεγαλύτερες προσπάθειες, το υψηλότερο αντίτιμο προσωπικού μόχθου.

Ο πρωτοπόρος επιστήμονας με τις αναμφίλεκτες περγαμηνές αποκαλύπτει τα μυστήρια της ζωής, του κόσμου. Πολύς μόχθος το τίμημα για να αποσπάσει τα μυστικά τα οποία ζηλότυπα αποκρύπτει η μαγεία της φύσης. Ο ερευνητής πληροφορεί από τα πρώτα χαράγματα μέσα στα τοιχώματα των σπηλαίων, την κατασκευή του αλετριού, του τιμονιού που χάραξαν βαθιές αυλακιές πάνω στη ράχη της γης και της θάλασσας ως τα τελευταία, ανεξίτηλα στη μνήμη, ίχνη πάνω στην επιφάνεια της Σελήνης.

Κοινωνικοποιεί τα θαυμαστά προϊόντα, επιτεύγματα του πολιτισμού, ώστε να γίνονται ανθρώπινο κληρονόμημα. Η κοπιώδης αναδίφησή του δίνει εύχυμους καρπούς, μακρόπνοα καλοκάγαθα σχέδια τα οποία έχουν ωριμάσει στο αμόνι της κρίσης, η δε πορεία προς τον πυρετό της προκοπής, δε σταματά ποτέ, είναι μια συνισταμένη με συνιστώσες τις επί μέρους μεγάλες ατομικές δημιουργίες.

Θεραπεύει ο αναγνωρισμένος ερευνητής ανίατες μέχρι χθες αρρώστιες. «Νόσων δ’ αμηχάνων φυγάς ξυμπέφρασται». Σοφοκλή. (Θεραπεία για δύσκολες αρρώστιες έχει επινοήσει). Θέτει την αρχή ότι το αύριο να είναι καλύτερο από το σήμερα. «Τα θνητά πάντα μεταβολάς έχει». Θέμα πανελλήνιων εξετάσεων στο φιλολογικό κύκλο το 1956. Ό,τι δεν ανήκει στο φυσικό κύκλο της ζωής είναι θέση και κατάκτηση του πνεύματος του ανθρώπου.

Άξιος της έννοιας που περιέχει το όνομά του (άνω-θρώσκω). Βιώνει έντονα το συναίσθημα της ικανοποίησης της γνώσης, την αίσθηση της ουσιαστικής, παντοτινής προσφοράς ο λαμπρός επιστήμονας. Κι αν απ’ την Τροία, έστω, φθάσουμε στην Ιθάκη και η τελευταία σταθεί φτωχότερη απ’ τις προσδοκίες μας να ξέρουμε πως ανεβήκαμε πολύ, ωριμάσαμε.

Ο αστείρευτος πολυετής αγώνας της ακούραστης διάσημης προσωπικότητας, δεν επεκτείνεται μόνο στον πολιτιστικό, ηθικό χώρο, αντικατοπτρίζουν την ανθρώπινη ενδοχώρα, εσωτερικό κόσμο, όπου οι καταστάσεις αυτές εφάπτονται, αλλά δημιουργεί και τεχνικό οπλισμό απ’ τον οποίο εξαρτάται η οικονομία.

Οι επαγγελματίες ανυψώνουν το επάγγελμά τους σε κοινωνικό λειτούργημα, γίνονται συνοικοδόμοι της ανύψωσης, βελτίωσης των βιοτικών συνθηκών. Τα δημιουργήματα σ’ οποιοδήποτε τομέα είναι ζυμωμένα με την καταπόνηση, υψηλή εγρήγορση.

Ο πραγματικός δημιουργός συνδέεται με την αιωνιότητα, ζει στη μνήμη όλων, φανερώνεται το μέταλλο της ψυχής του, καταλυτής του χρόνου. Ανεκτίμητη, ακένωτη πηγή χαράς η δημιουργία. Μια επίσκεψη σε κάποια απ’ τα αρχαιολογικά μουσεία της χώρας μας με τα πλούσια αρχαιολογικά εκθέματα, επιβεβαιώνει ότι η συνεχής αναζήτηση, η αδιάλειπτη κούραση των εξαίρετων δημιουργών, χάρισε την υπερχρονικότητα στα έργα τα οποία διδάσκουν το σύγχρονο άνθρωπο.

Ο παρελθών δημιουργικός χρόνος συμπλέκεται με τον παρόντα και παρέχει προϊδέαση της πορείας του μέλλοντος. Η ευγενής, η σωστή τοξίνωση. Ο ειδικός κατακτά τη δυσεύρετη αντικειμενική αλήθεια, την οποία οι νέοι την υπερασπίζονται, γιατί με τον αγώνα αυτό διαμορφώνουν το χαρακτήρα τους, οι μεγάλοι γιατί αποτελούν παράδειγμα για τους νέους. Πολλοί επώνυμοι και ανώνυμοι έχασαν τη ζωή τους στον αγώνα για την αλήθεια. Τα ψηλά δένδρα έλκουν τους κεραυνούς, μόνο τα καρποφόρα δένδρα πετροβολούνται.

Η περιρρέουσα γενικευμένη κατήφεια, ανησυχία, δυσκολία, η κάθε μια έννοια γονιμοποιεί το μυαλό, ξυπνάει την ελεύθερη, άκαμπτη ενέργεια, ακλόνητη εμμονή για να φτάσει κάποιος στη δυσπρόσιτη κορυφή της επιτυχίας. Δοκιμάζει τη γενναιότητά μας, αξιολογεί το χαραχτήρα που δημιουργεί, ξαναδημιουργεί καρποφόρα χωρίς σταματημό.

Χρειάζεται χρόνος δουλειάς ο οποίος γίνεται τα σκαλοπάτια για το φτάσιμο ως τα ιδανικά μας. Η θύελλα της δυστυχίας αποτελεί το καλύτερο δοκιμαστήριο για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια που ανθίζει περισσότερο στη δυστυχία παρά στην ευτυχία. Ο άνθρωπος είναι μοιραίο να βρίσκεται μπροστά σε ευτυχισμένες και δυστυχισμένες στιγμές.

Για την αντιμετώπιση των κάθε μορφής αντιξοοτήτων χρειάστηκε ένα ευρύ χρονικό διάστημα πολλών εκατονταετηρίδων επίπονης δραστηριοποίησης και δραματικής πάλης. Σε θέση αγώνα ο καλός καπετάνιος κουμαντάρει τις κοινωνικές θάλασσες, βοηθά για την ανάδυση στο πολυκύμαντο πέλαγο της ζωής.

Η ισχυρή θέληση αποτελεί ασφαλές καταφύγιο για να διαφύγουμε τους πλοκάμους της συμφοράς, δε φοβάται «Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες», περιβάλλει με το φωτοστέφανο της τιμής, της δόξας. Πάνω από τα νέφη της δυσχέρειας, βλέπει τον ήλιο της ευτυχίας. Ισόβια νεότητα είναι το έπαθλο του αγωνιστικού πνεύματος.

Η στέρηση πραγματοποιεί αρκετές φορές την αλλαγή προς το καλύτερο, αν τολμήσουμε ένα ξεκίνημα παρθενικό, στεριωμένο σε βάσεις δυνατές, σίγουρες, ευκαιρία αναψηλάφησης των αξιών. «Ουδέν κακόν αμιγές καλού». Η αδάμαστη συστηματική προσπάθεια με την ανίκητη ελπίδα προσφέρει την επιτυχία, χαλκεύει την αντοχή, τονώνει την τόλμη.

Η έντονη αφοσίωση στον επιδιωκόμενο σκοπό υλοποιεί τους οραματισμούς. Οι ευγενείς προσπάθειες βρίσκονται πολλές φορές κυκλωμένες από αγκάθια, προσκρούουν σε ένα τείχος συμφερόντων. Εξάλλου, ίσως η ζωή να μην είχε νόημα, αν ήταν αρυτίδωτη. Χωρίς τον κυματισμό η θάλασσα θα νεκρωνόταν.

Η ζωογονητική τάση παρόρμησε τον Κολόμβο να πείσει τους ναύτες που πάλευαν με τα αβυσσάλεα κύματα και του ζήτησαν την άμεση επιστροφή, να συνεχίσουν την πορεία προς τα εμπρός, ξεπέρασε την ως τότε δραστηριότητα των ανθρώπων και χάρισε το νέο κόσμο στην ανθρωπότητα. Ανάντης η οδός της ζωής, αλλά το άληκτο αγωνιστικό μένος κατά των εμποδίων, η άκαμπτη δράση, προσδίδουν διαστάσεις υπεράνθρωπες και κοπάζουν τη θύελλα των δοκιμασιών.

Οι εύκολες λύσεις μαγνητίζουν ανθρώπους απονευρωμένους, χωρίς την πείνα για πνευματοφόρα ιδανικά, οδηγούν στην πνιγηρή, αποπνικτική νοσογόνα ατμόσφαιρα, στον προκλητικό ωμό ωφελιμισμό, στα βαλτονέρια, στην ασφυκτική ειρκτή της φιλαυτίας. Ο ανειμένης κοινωνικής συνείδησης ενδιαφέρεται μόνο για μια απλή βιολογική επιβίωση που στενεύει αφόρητα το χώρο της συλλογικής προσπάθειας, συνεργασίας και μια καταχνιά σκεπάζει όλα, ο πειρασμός της νωχέλειας κατατρώγει, αποκαθηλώνει τις ζωτικές δυνάμεις.

Για τον με αμβλυμμένη ηθική συνείδηση δε γίνεται λόγος, γιατί αυτός είναι ηθικά νεκρός. Ο ευσυνείδητος αντιμετωπίζει όλα με υπευθυνότητα, αξιοποιεί στο έπακρο τις δυνάμεις του χωρίς ποτέ να απογοητεύεται, γιατί η απογοήτευση είναι εχθρός του.

Ο δυναμικός χαραχτήρας βαδίζει απτόητος προς τον ορίζοντα της νίκης, όχι μόνο απορρίπτει τις φαταλιστικές απόψεις, αλλά εκβιάζει ακόμη και τη νομοτελειακή πορεία της ιστορίας και δημιουργεί έργα αθάνατα. Στη σιχασιά της διαφθοράς, αντιδρούν οι καινοτόμοι, οι αναμορφωτές, όπως αντιδρά το βρέφος που βυζαίνει, όταν θελήσουν να το απομακρύνουν από το ζωογόνο μαστό.

Ο επίπονος σκληρός αγώνας αναπτύσσει το ακοίμητο αίσθημα της ευθύνης, του καθήκοντος, έννοιες ευθέος ανάλογες, διάθεση εθελοντικής και αφιλοκερδούς προσφοράς. Όταν η αγαθότητα περιφρονιέται, τα δικαιώματα καταπατιούνται, οι βασικές αρχές του πολιτισμού εξευτελίζονται, η θλιβερή εξοργιστική απαξίωση του χειμαζόμενου συνανθρώπου προκαλεί, ο υπεύθυνος έχει τη δύναμη να αντισταθεί, χαρίζοντας στον εαυτό του τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση που προέρχεται από την εμμονή στην ιδέα του χρέους.

Γι’ αυτό το χρέος, αρετή, η ουσία του ανθρώπου, η γενεσιουργός αιτία κάθε μεγαλουργίας, θεωρήθηκε σκιά που κολλάει στον κοινωνικό εργάτη και τον αφήνει τότε μονάχα, όταν αφήσει το φως της ζωής. «Κοιμόμουν και ονειρευόμουν ότι η ζωή είναι χαρά˙ ξύπνησα και είδα ότι η ζωή είναι χρέος˙ πάλεψα και με απορία είδα ότι το χρέος ήταν η χαρά».

Του σοφού Ινδού Ταγκόρ που έλαβε το βραβείο Νόμπελ ποίησης το 1913. Το θέμα δόθηκε στις Πανελλήνιες εξετάσεις. «Και αν πρόκειται αύριο να πεθάνεις, ως αύριο θα ζεις˙ πρέπει ως αύριο να εκτελείς το χρέος σου ανεπηρέαστος, απερίσπαστος˙ Να οργώνεις το χωράφι σου, αδιαφορώντας αν θα καρπίσει, αν κάποτε το θερίσεις». Κ. Τσάτσου.

Την αλήθεια του προκείμενου τίτλου επιμαρτυρεί η ιστορία του ανθρώπινου γένους η οποία αποτελεί μια μακρόχρονη, ακατάπαυστη διαδικασία εξελικτικής κλίμακας που η ακλόνητη έφεση σε διαρκώς ψηλότερες κορυφές γεμίζει την ύπαρξή του. Οι μεγαλειώδεις κατακτήσεις του πολιτισμού παρέχουν τις πιο έγκυρες και πειστικές αποδείξεις.

Ένα τρανταχτό παράδειγμα: Η κ. Ελένη Ζαχαρίου-Μαμαλίγκα, ξεχωριστό όνομα στο χώρο της εκπαίδευσης, λυκειάρχης, με την πανθομολογούμενη εξαιρετικά σημαντική προσφορά, πολυγραφότατη, με την ανεκτίμητη μακρόχρονη εξονυχιστική πολυετή έρευνα, έδωσε η καταξιωμένη πένα νέες διαστάσεις στην επιστήμη της λαογραφίας και όχι μόνο.

Διδάκτωρ φιλοσοφίας, ενεργή προσωπικότητα δουλεύει αθόρυβα, πρόθυμη να προσφέρει αφειδώς πολύτιμη εμπειρία και γνώση, υπηρετεί ό,τι αξίζει στη ζωή. Η Ακαδημία Αθηνών κατά την Πανηγυρική Συνεδρία στις 29 Δεκεμβρίου 2011, απένειμε έπαινο για το καινοτόμο βιβλίο της «Πουλιά της Σύμης και τις νησίδες της».

Το βιβλίο αυτό καθώς και άλλα της διακεκριμένης συγγραφέως, επισύρουν την προσοχή όλων και αφού θεραπεύουν καταρτισμένους και ανεκπαίδευτους έχουν μεταβληθεί, καταστεί πραγματικό, αληθές νάμα Αμαλθείας, που αναβλύζει από την πηγή των γνώσεων. Έμπληστη από γνήσια, μειλίχια, σεμνή αρχοντιά, αγαπήθηκε σε βαθμό εντυπωσιακό. Αναφέραμε μερικά από τα διαπιστευτήρια της ακάματης γνωστής φυσιογνωμίας, που απολαμβάνει τη χαρά του κοπιώδους έργου της. Συγκαταλέγεται στη χορεία της πνευματικής ηγεσίας.

Για την επικύρωση όλων των προαναφερθέντων μπορούμε να επικαλεστούμε το θαυμάσιο μήνυμα, το βαθύ δίδαγμα καθολικού κύρους που παραγγέλλει ο ηγέτης της αθηναϊκής δημοκρατίας Περικλής στον πολυθρύλητο Επιτάφιό του και θεωρεί ήρωες, όσους με γνώση και συνέπεια δόθηκαν για υπεράσπιση των αξιών.

«Κράτιστοι δ’ αν κριθείεν ψυχήν οι τα τε δεινά και ηδέα σαφέστατα γιγνώσκοντες και δια τούτο μη αποτρεπόμενοι των κινδύνων». [Γενναιότατοι στην ψυχή δίκαια θα θεωρηθούν εκείνοι οι οποίοι γνωρίζουν σαφέστατα τα φοβερά (του πολέμου) και τα ευχάριστα (της ειρήνης) και όμως , εξαιτίας αυτών δεν προσπαθούν να αποφύγουν τους πολεμικούς κινδύνους].

Γι’ αυτούς η ζωή δεν είναι έννοια αστρονομική, αλλά συνειδητή προσπάθεια για να βελτιώσουν τη θέση των συνανθρώπων τους, η αρρενωπή στάση τους δεν ορρωδεί, συνθηκολογεί, θεωρεί ασήμαντα το κώνειο, εξορία, πυρά, συκοφαντία. Φλογίζονται από δυνάμεις αμετάθετες, προωθητικές, για κάθε αξία, σκοπό υψηλό, επιδίωξη ανώτερη και θυσιάζουν ό,τι πιο πολύτιμο έχουν.

Εγγράφουν το όνομά τους στη μνήμη ολόκληρης της ανθρωπότητας. Οι ρίζες του παρόντος βρίσκονται στο παρελθόν και του μέλλοντος στο παρόν. «Όμοια ως επί το πολύ τα μέλλοντα τοις γεγονόσι». Αριστοτέλη. Πρόοδος και συντήρηση ασφαλίζουν την αδιάκοπη ανανέωση. Ευκταία η γονιμοποιημένη με νέες υγιείς ιδέες χρήση της παράδοσης.