Ο εορτασμός των Τριών Ιεραρχών στα χρόνια της Ιταλοκρατίας στη Βιλλανόβα

Γράφει η Ευαγγελία Παναή Φιλόλογος-Επιχειρηματίας Δημοτική Σύμβουλος Ρόδου Γ’ ΜΕΡΟΣ Και τα χρόνια περνούν, ο κατακτητής προσπαθεί να ριζώσει όσο μπορεί σ΄αυτά τα χώματα, αλλά οι ρίζες του δεν βρίσκουν γόνιμο έδαφος. Η Εκκλησία και το σχολείο εξακολουθούν να είναι τα προπύργια του ελληνισμού και η ημέρα των τριών Ιεραρχών συνεχίζει να είναι η πιο λαμπρή πατριωτική και θρησκευτική ημέρα στη σχολική ζωή του χωριού. Η ελπίδα και η φλόγα της λευτεριάς κρατιούνται άσβεστες, τα παιδιά όχι μόνο σκέφτονται και μιλούν, αλλά και γράφουν και διαβάζουν την ελληνική γλώσσα χάρις στις άοκνες προσπάθειες των δασκάλων τους. Για αυτό όταν το 1936 παύεται από Διοικητής των Δωδεκανήσων ο Mario Lago και αναλαμβάνει στη θέση του ο ένας από τους τετράρχες του φασισμού ο Cessare Maria De Vecchi, Conte di Val Cismon, όπως φανφαρόνικα αποκαλείται, όχι μόνο επιβάλλει υποχρεωτική διδασκαλία της Ιταλικής γλώσσας στα σχολεία καταργώντας την Ελληνική, αλλά νομίζει ότι θα επιτύχει το στόχο του αναγκάζοντας παιδιά να γίνουν balille, δηλαδή πρόσκοποι με φασιστικές στολές, με λάβαρα και σημαίες Ιταλικές. Δάσκαλοι διώκονται και αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την εργασία τους όπως ο αείμνηστος Νικόλαος Μαγκαφάς, ο οποίος αφού παύτηκε από το λειτούργημά του οδηγήθηκε στην εξορία για δέκα περίπου χρόνια. Γονείς οδηγούνται στην Caserma, τον αστυνομικό σταθμό των καραμπινιέρων της Βιλλανόβας, και ξυλοκοπούνται άγρια γιατί δεν δίνουν στα παιδιά τους τα χρήματα που επιβάλει το βάρβαρο καθεστώς ώστε να αποκτήσουν τη στολή του φασίστα, που τόσες πόρτες θα τους άνοιγε και τόσες διευκολύνσεις θα τους εξασφάλιζε. Η Εκκλησία ξέρει ότι η γλώσσα μας είναι κινητήρια δύναμή μας. Για αυτό δραστηριοποιείται περισσότερο και δίνει έναν τιτάνιο αγώνα. Τώρα πια η πλειοψηφία των δασκάλων είναι Ιταλοί. Οι έλληνες δάσκαλοι, οι Ιεράρχες της γνώσης και της αντίστασης, έχουν διωχθεί από τα σχολεία. Στη Βιλλανόβα έρχεται το λεγόμενο Διακάκι ή Σιεριτάκι όπως τον αποκαλούν λόγω της καταγωγής του από τον ʼγιο Ισίδωρο. Είναι ο διάκος Απόστολος Παπαϊωάννου και με τη δικαιολογία της διδασκαλίας της Βυζαντινής μουσικής, παίρνει το δικαίωμα να μαζεύει τα παιδιά κάθε απόγευμα για δυό τρείς ώρες μέσα στην εκκλησία του Αη Νικόλα, όπου τους διδάσκει την ελληνική γλώσσα. Είμαστε στην ημέρα των Τριών Ιεραρχών του σχολικού έτους 1937 -38. Το καθιερωμένο δέντρο με τα στολίδια – δώρα για τα παιδιά, όσο φτωχό κι αν είναι λάμπει μέσα στον Αη Νικόλα, όπου κατέφυγε διωγμένο και αυτό από τα σχολεία όπως και η ελληνική γλώσσα. Είναι Κυριακή και τα παιδιά περιμένουν με ανυπομονησία όπως κάθε χρόνο να τελειώσει η λειτουργία, για να πάρουν τα δώρα τους από τα χέρια του διάκου. Όμως η Κυριακή είναι και η ημέρα κατά την οποία οι φασίστες αναγκάζουν τα παιδιά του σχολείου να κάνουν παρέλαση με τις σημαίες και τα φασιστικά εμβατήρια κατά μήκος του κεντρικού δρόμου του χωριού. Έτσι με το θράσος του κατακτητή, ο Ιταλός δάσκαλος Pulito μπαίνει μέσα στην εκκλησία και με επιτακτικό ύφος και απειλές προσπαθεί να βγάλει έξω τα παιδιά. Ο διάκος με υπομονή του εξηγεί το έθιμο της ημέρας και τον παρακαλεί να περιμένει λίγο ώσπου να λήξει η τελετή και να πάρουν τα παιδιά τα δώρα τους που από μήνες πρόσμεναν. Με κόπο, παπάς και διάκος τον πείθουν και μάλιστα τιμητικά του προσφέρουν κάθισμα όπου αυτός με επιδεικτική αλαζονεία το τοποθετεί σχεδόν στην Ωραία Πύλη και με την πλάτη στραμμένη προς το Ιερό περιμένει να λήξει η φτωχή και ταυτόχρονα τόσο λαμπρή για τα παιδία γιορτή. Κι όταν πια τελειώνει παίρνοντας με μανία τα παιδιά, τα ταλαιπωρεί χρησιμοποιώντας ως μέσο εκδίκησης την παρέλαση, υποχρεώνοντάς τα να χτυπούν τα πόδια τους στο έδαφος τραγουδώντας το φασιστικό εμβατήριο «Gιοvιnezza, gιοvιnezza, primavera di bellezza» ( Νεότητα νεότητα άνοιξη ομορφιάς). Οι πιέσεις πλέον στο φασιστικό πια σχολείο γίνονται ανυπόφορες και μια ολόκληρη γενιά παιδιών μένουν σχεδόν αγράμματα, διότι προτιμούν να εγκαταλείψουν το σχολείο, παρά να γραφτούν φασίστες. Οι δάσκαλοι τα πίεζαν τόσο επίμονα καθημερινά που ανάγκασαν πολλά παιδιά να αφήσουν το σχολείο τους. Κάποια δε πηδώντας από το παράθυρο της τάξης τους και φώναζαν θριαμβευτικά : «Εγώ είμαι Έλλην!» Αυτό υπήρξε το μεγαλείο αυτής της γενιάς μαθητών και γονιών που αντιστάθηκαν με το μόνο όπλο που διέθεταν, τον ίδιο τον αναλφαβητισμό τους. Έρχονται τα μαύρα χρόνια του πολέμου και της πείνας. Της άγριας πείνας που πήρε τόσες ζωές. Ο Αης Νικόλας έχει γίνει το «κρυφό σχολειό». Πάνω στον νάρθηκα της εκκλησίας, κάθε απόγευμα επί δύο τρείς ώρες το διακάκι, ο παπά - Μιχάλης, η Χρυσάνθη αδερφή του δασκάλου Μελιδώνη και άλλοι δάσκαλοι ήρωες, προσπαθούσαν μέσα στις πιο δύσκολες και αντίξοες συνθήκες να δώσουν ό,τι φώτα μπορούσαν, στα παιδιά μέσα από το λεγόμενο Κατηχητικό. Κάθε παιδί φέρνει μαζί του, το σκαμνάκι του και συμβαίνει τρείς διαφορετικές τάξεις να κάνουν μάθημα με τους αντίστοιχους δασκάλους τους στα τρία μέρη του Νάρθηκα. Η μόρφωση είναι σχεδόν ένα συνονθύλευμα από εκκλησιαστικά τροπάρια και οτιδήποτε μπορούσαν να ξέρουν αυτοί οι άνθρωποι, που από τον δάσκαλο έχουν περισσότερο το ήθος και τον πατριωτισμό, παρά την πλήρη επιστημονική κατάρτιση. Κι όταν έρχεται η ημέρα των Τριών Ιεραρχών του 1942-43 εξακολουθεί να είναι για τους Βιλλαοβιάτες μέρα πατριωτικής γιορτής. Είναι η μέση της σχολικής χρονιάς και έχει πια καθιερωθεί να δίνονται ένα είδος προφορικών εξετάσεων των παιδιών παρουσία όλου του εκκλησιάσματος. Οι δάσκαλοι πληρώνονται από την Εκκλησία και κατά κάποιο τρόπο πρέπει να αποδείξουν ότι «αξίζουν» τα χρήματα που τους πληρώνουν και μάλιστα για να είναι «αδιάβλητες» οι εξετάσεις καταρτίζουν εκ των προτέρων ένα κατάλογο με διάφορες ερωτήσεις, που τον παραδίδουν στα χέρια της εκκλησιαστικής επιτροπής. Ο κάθε μαθητής ανεβαίνει στο αναλόγιο και εκεί με απέραντη αγωνία τόσο του ίδιου όσο και των δικών του, περιμένει να του κάνουν οι επίτροποι μερικές ερωτήσεις. Κάθε σωστή απάντηση είναι αιτία χαράς και περηφάνιας όχι μόνο για το μαθητή αλλά και για τους γονείς του. Αντιθέτως, κάθε λανθασμένη απάντηση κάνει μαθητές και γονείς να θέλουν κυριολεκτικά να ανοίξει η γη και να τους καταπιεί από την ντροπή τους. Ακόμα θυμούνται, όσοι υπεβλήθηκαν σε αυτό το είδος της «Ιεράς Εξέτασης» των γνώσεων τα πρόσωπα των γονιών τους που τους κοίταζαν όλο αγωνία ώσπου να απαντήσουν, καθώς και τα καυστικά σχόλια αποδοκιμασίας εκ μέρους των παρευρισκομένων ( π.χ. ού το βόδι..!», αν τύχαινε η απάντηση να είναι λάθος, ακόμα και από ανθρώπους που δεν ήξεραν να βάζουν την υπογραφή τους. Κι αν οι Βιλλανοβιάτες δεν έχουν πια το δικαίωμα να ψάλουν τον εθνικό τους ύμνο, κι αν τα παπαδάκια δεν μπορούν πια να φορέσουν ούτε την άσπρη στολή με τα γαλανά σιρίτια που υπάρχει μέσα στο Ιερό, γιατί θυμίζει στο καθεστώς την ελληνική σημαία, τα παιδιά όμως ανοίγουν και κλείνουν τη γιορτή τους για τους Τρείς Ιεράρχες με το τροπάριο «Τη Υπερμάχω». Έτσι γιορταζότανε στη Βιλλανόβα αυτή η ξεχωριστή μέρα της χριστιανοσύνης στα χρόνια της σκλαβιάς και μέχρι την απελευθέρωση. Κι έτσι μπόρεσε αυτός ο τόπος επί 640 συνεχόμενα χρόνια ξένων κατακτητών, να διατηρήσει αλώβητα τη γλώσσα του, τη θρησκεία του, τα ήθη και τα έθιμά του.